فارسی من ماست است. اعراب به من لبن الحامض گویند.
ترکان به من «یوغورت» میگونید، و چون مرا ترکان از راه بلغارستان به
کشورهای اروپایی بردهاند، و در بیشتر کشورهای خارجی اسم ترکی من به کار
رفته است. برادر من پنیر هنگام معرفی خود معمایی مطرح کرد و پرسید آیإ؛خخ
کسی میداند نخستین ماست را چگونه را تهیه کردند؟ سوال بسیار جالبی بود،
زیرا برای تهیه ماست تازه، بایستی به آن از ماست کهنه بزنند و چون در روز
اول ماستی درد دسترس انسان نبوده است، تهیه ماست بدون مایه معمایی است که
تاکنون کمتر کسی به آن پاسخ صحیح داده است. اما از آنجایی که هیچ سری نباید
از خوانندگان زبان خوراکیها پنهان بماند، من امروز میخواهم از روی این
راز پرده برداشته، و آن را فاش نمایم، و ضمنا ثابت کنم که زادگاه اولیه من
ایران بوده و از ایران به بلغارستان رفته و جهانگیر شده است. برای تهیه من
بایستی شیر را جوشانده و بعد به آن یک قاشق ماست زده، سر آن را پوشانده
بگذارند تا شیر منعقد شده و سفت گردد. این کاری است که هزارها سال است
معمول است.
برای تهیه ماست سفت بایستی شیر را پس از آنکه چربی آن را گرفتند، بجوشانند تا غلیظ شود و بعد به مایه زده بگذارند بسته شود.
عامل
انعقاد شیر در اینجا موجودات زنده ذرهبینی است که در ماست وجود دارد و در
روی شیر رشد کرده، و باعث انعقاد آن میگردد، علاوه بر عامل فوق عوامل
دیگری در ماست به مرور ایام پیدا شده و قند شیر را به ترشی بدل میکنند، و
به این ترتیب خواص اصلی مرا کمی تغییر میدهند ولی اگر شما بتوانید مرا
بدون ماست کهنه تهیه کنید، به زودی ترش نشده و خواص بیشتری خواهم داشت.
اکنون گوش کنید تا من این راز بزرگ را برای شما علنی نمایم.
در ایران در
کردستان و نزدیک خانه گیاهی در اطراف یک آب معدنی میروید که فارسی آن
«علف ماست» بوده و اهالی محل به آن «یوغورت اوتی» میگویند. این گیاه از
خانواده شیر پنیر است و شیر پنیر آن را برای شما معرفی خواهد کرد. شیره این
گیاه شیر را منعقد کرده، و تبدیل به ماست میکند، وماستی که با این گیاه
تهیه شود، به مراتب مفیدتر، خوشبوتر و خوشمزهتر خواهد بود. در این ماست
اکسیر طول عمر به مراتب بیشتر از ماست معمولی است. چنانچه ماست ترش شده را
در کیسه انداخته و آب آن را بگیرید، با آن میتوانید کشک و قره قروت تهیه
نمایید که شرح مفصل آن در معرفی کشک داده شده است. من سرشار از مواد
سفیدهای گوناگون و انواع ویتامین «ب» هستم، ضمنا دارای ویتامین «ث» و
ویتامینهای محلول در چربی، مثل ویتامین «آ د اف و ای» میباشم و تمام
ترکیبات و خواص شیر در من جمع شده است. بر خلاف شایع ماستی که چربی آن
گرفته شده باشد، به مراتب بهتر از ماست چرب میباشد. چون این ماست دارای
ویتامینهای محلول در آب مثل ویتامینهای ب و ث به مقدار زیاد است، توت تنها
مقصی که دارد، مقدار ویتامینهای محلول در چربی آن کم شده است. من مسکن
تشنگی و یکی از بهترین نانخورشها میباشم. عمر را زیاد میکنم و کسانی که
در غذای روزانه آنها همیشه ماست وجود دارد، دارای عمر طولانی توأم سلامتی
میباشند. من معده را تقویت میکنم و به هضم غذا کمک مینمایم. من به علت
داشتن ویتامینهای «ب» اعصاب را تقویت مینمایم و به آن آرامش میبخشم. من
مسکن حرارت جگر و التهابات داخلی هستم. قند من ادرار را زیاد میکند.
شستشوی سر با مسکن من مو را تقویت میکند و از ریزش آن میکاهد. مالیدن من
به دست صورت باعث نرمی و لطافت پوست شده و از امراض جلدی مخصوصا جوش غرور
جلوگیری مینماید. مالیدن رویه من بر سر دماغ را تازه میکند، بهترین وسیله
جلوگیری و معالجه آن مالیدن من میباشد. در فصل تابستان اگر خواستید خرما
میل نمایید، آن را با من مخلوط کنید تا از شدت گرمی آن بکاهم. در فصل
تابستان خوردن آبدوغ خیار را که یکی از غذاهای سنتی ایرانیان است فراموش
ننمایید.
دوغ
فارسی من دوغ است، اعراب به من مخیض گویند. من مسکن
غلیان خون، اشتهاآور، مسکن حرارت و التهابات داخلی و پادزهر سموم میباشم،
التهابات معده و جگر و از حرارت آنها میکاهم، قدما برای معالجه اسهال خونی
که با هیچ دارویی درمان نمیشد، از سنگتاب یا آهن تاب من استفاده
میکردند، و طرز تهیه آن بدین ترتیب بود که مقدار ریگ یا تکههای کوچک آهن
را تفته کرده، در من میریختند تا به جوش آیم و بعد آن را صاف کرده به
بیمار میدادنند تا بنوشد. این دستور به وسیله نویسنده زبان خوراکیها
تاکنون آزمایش نشده است. مرتاضان هندی برای اینکه در برابر عطش طاقت
زیادتری داشته باشند، خرفه کوبیده با دوغ میجوشانند تا خشک شود، بعد دوغ
افزوده این عمل را دو دفعه دیگر مینمایند و معتقدند که خوردن آن عطش را
تسکین داده، و خواهش آب را کم میکند. اگر خیار را با پوست زیر فشار قرار
داده و آب آن را بگیرند و با آن دوغ درست کنید، و یا آب خرفه را گرفته با
آن دوغ بسازید، نوشابههایی گوارا برای شما خواهند بود. عطش را تسکین
میدهند. کبد و کلیهها را شستشو میدهند، و سموم بدن را از بین میبرند.
برای رماتیسم و نقرس دارویی بسیار موثر میباشد. آب خیار مسهلی قوی است و
اسید سولفوریک را که از زهرهای بسیار قوی است خنثی مینماید. سنگهای کلیه،
مثانه و کیسه صفرا را خرد کرده و میریزاند.
اسم ماشیر پنیر است
فارسی
ماشیر پنیر است، به انواع ما علف ماست، خاج، بلسکی میگویند. عربی ما
خشیره، بقلةاللبن، عاقداللبن، میباشد. ترکی یک نوع ما «یوغورت اوتی»
میباشد. در کتب قدیم داروسازی به ما غالیون که معرب گالیون یونانی است
میگفتند.
ما همه جزو خانواده روناس بوده، و اعضای گیاه ما پوشیده از
تارهای کوتاه است. گلهای ما به رنگ سفید، زرد، مایل به سبز یا مایل به قرمز
است. تاکنون چهارصد گونه از ما در جهان شناخته شده که در اکثر نقاط جهان
به استثنا استرالیا به عمل میآیند.
شیر پنیر زرد
شیر پنیر زرد در
شمال ایران، رودبار، در ناحیهای به نام مائده جو، در اطراف تهران، نواحی
البرز، کبوتر چاک، عمارلو، داماش، گون پشته و همچنین در سیاه کوه، تبریز،
اشتران کون، قره داغ، علی بولاغ و تفرش به عمل میآید، عربی آن خیشره است.
خاج
من
نوعی شیر پنیر هستم که رگهای من چهار تایی به صورت صلیب است، به همین جهت
اعراب به من حشیشة الصلیب میگویند. من در شمال ایران، مناطق البرز،
کندوان، کبوتر چاک و عمارلو به عمل میآیم. چلیپا را از آن جهت خاج گویند
که با من شباهت دارد.
بلسکی
من نوعی شیر پنیر هستم، اعضای گیاه من
حتی میوه من دارای تارهای قلاب مانندی است که به پشم حیوانات میچسبد، به
این جهت چوپانان برای کشیدن مو از ماست و شیر از من استفاده کرده، و آن را
داخل شیر میکنند تا موهایی که در آن ریخته شده به قلابهای من چسبیده و
خارج شوند. به همین جهت است که به من مصفی الرعا، مصف الراغی و همچنین
بلشکه، افارین، ارمن، قوت البریه، باپیشقان، قازاتی و صید الانیه میگویند
ریشه گیاه من دارای یک ماده قرمز رنگ میباشد.
علف ماست
فارسی من علف
ماست و ترکان به من «یوقورت اوتی» میگویند من در کوههای کردستان و مهاباد
میرویم و تاکنون نظیر من در کشورهای دیگر و جاهای دیگر دیده نشده است.
یکی از مراسم مهم غذاشناسی در من نهفته شده است که تاکنون یک بار در کتاب
زبان خوراکیها مطرح شده، و کسی به این معما پاسخ نداده است. همه میدانیم
که معمولا برای تهیه ماست شیر را جوشانده بگذارند تا حرارت آن پایین آمده
به پنجاه درجه برسد، یک قاشق ماست به آن میزنند و روی آن پوشانده
میگذارند مدتی گرم بماند تا شیر منعقد شود، تاکنون به این سوال که اولین
ماست را چگونه و با چه مایهای ساختهاند کسی جواب صحیح نداده و به صورت
معما در آمده است، تاکنون موقع آن است که من این راز را فاش کرده و بگویم
شیره گیاه شیر را به صورت ماست در میآورد و به همین دلیل میتوانم بگویم
نخستین ملتی که موفق به تهیه ماست شد، ایرانیان بودند و بعد آن را به
کشورهای دیگر، از جمله بلغارستان بردند و برخلاف آنچه شایع است، اهالی
بلغار سازنده اولیه ماست نبودهاند. انواع دیگر شیر پنیر در اطراف تهران،
قزوین، کرند، اصفهان، مسجد سلیمان کوههای الوند، هریرود، دیلمان، چاهریک،
خرم آباد، رضائیه و تبریز به عمل میآیند و تمام آنهإ؛ذذ شیر را منعقد
میکنند و میتوان با آنها انواع اقسام پنیر ساخت. پنیری که با انواع شیر
پنیر ساخته شود خوشمزه، معطر و بسیار مفید است، ماستی که با علف ماست ساخته
شود، دیرتر ترش میشود و اکسیر طول عمر در آن خیلی بیشتر از ماستهای
معمولی است که با مایه ماست تهیه میشوند. پنیربند که در بلوچستان به عمل
میآید، و دارای چند درصد مایه پنیر است، از خانواده ما نیست و یکی از
گیاهان مفیدی است که هنوز بطور دقیق روشن نشده است. اعضای مختلف هوایی
انواع شیر پنیر، آرامبخش، پیشابآور، قابض، ضد تشنج بوده، برای معالجه سرع
(هیستری) تجویز میشوند. داروسازان سنتی ایران جوشانده آنها را بهترین
درمان داءالراقص میدانستند و جوشانده غلیظ آن را به مقدار نیم لیتر تجویز
مینمودند. (داءالرقص یک بیماری عصبی است که بیشتر در دختران دیده میشود، و
اعضای بدن آنها حرکات غیر عادی پیدا میکند) شیره تازه انواع شیر پنیر
برای کبد، آب آوردن انساج، سنگ کلیه، گواتر، رقت خون مفید میباشد. ضماد
شیره آنها برای خنازیر و اولسرهای گوناگون سودمند است، ضماد منافع زیاد
دارد، با ریشه آنها میتوان پشم را رنگ کرد و آن را به صورت قرمز در آورد و
اگر بخواهند پشم را با آنها به رنگ نارنجی در آورند، بایستی پشم را قبلا
بازاج بجوشانند.
جوشانده برگ من شیر پنیر خونریزی را بند میآورد، و
ضماد گل آنها جهت سوختگی آتش نیز نافع است. خوردن جوشانده ریشه آنها محرک
باه است. میوه بو داده بلسکی ضد سم حشرات، مخصوصا مار افعی است به همین جهت
به آن حشیشة الافعی هم میگویند. برای تهیه پنیر و ماست از شیره و گرد
کوبیده انواع شیر پنیر میتوان استفاده کرد. هر نوع شیر پنیر یک نوع مشخص
پنیر درست میکند، و به همین جهت شما میتوانید صدها نوع پنیر و ماست با ما
درست کنید که یکی بهتر از دیگری باشد.