دلایل تقاضا برای محصولات ارگانیک در سطح جهان:
1- اولین دلیل مهم برای تقاضای جهانی نسبت به محصولات ارگانیک وجود
خواص غذایی بهتر و طبیعی این محصولات نسبت به محصولات تولید شده در سیستم
زراعی رایج و محصولات اصلاح شده است .مطالعات نشان می‌دهد ارزش غذایی و
ویتامینها در غالب محصولات ارگانیک و اصلاح نشده بسیار بیشتر از محصولات
سیستم رایج است از این جمله می‌توان به محتوی بیشتر ویتامیهایی مانند
ویتامین B-C و ویتامین E و لیکوپن و مواد معدنی همچون منیزیم آهن و روی در
محصولات باغی مانند گوجه‌فرنگی و وجود آنتی‌اکسیدانها و اسیدهای آمینه مفید
در سایر محصولات اشاره کرد
Nutritional value of organic, integrated and conventional tomatoes
| bir Yorum yaz
2- دومین دلیل تقاضا برای این محصولات مطابقت زیست محیطی این محصولات چه
از فرایند تولید تا انتقال به مصرف کننده و نیز سیستم جامع اکولوژیکی
مدیریت این مزارع است که حداقل آسیب زیست محیطی و حداکثر تطابق آن با
سیستم‌های طبیعی در بر دارد.
3- آخرین دلیل برای درخواست تولید محصولات
ارگانیک در سطح دنیا وجود باورهای مذهبی و اخلاقی است که این باور ها محیط
زیست را بعنوان محیطی برای پرورش نسل‌های گذشته حال و آینده و به جهت
تولید غذا برای نسل‌های مختلف در نظر می‌گیرد وهر گونه صدمه زدن به آن را
از لحاظ اخلاقی و یا مذهبی را محکوم می‌کند . اخبار حاکی از آنست که حتی
مسیحیان آمریکا در سال جدید میلادی اقدام به خرید کاج‌های نوئلی که بصورت
ارگانیک تولید شده بود می‌کردند و تمایل بیشتری نسبت به خرید این محصولات و
وجود داشته و این تمایل تنها در مواد غذایی خلاصه نمی شود.
تعریف کشاورزی زیستی
با
اینکه کشاورزی زیستی به سیستمی اطلاق میشود که از واریته‌های اصلاح
نژادشده ژنیتیکی و کودها و سموم شیمیایی استفاده نمی‌کند. لیکن این تعریف
جامعی برای کشاورزی زیستی نیست. کشاورزی ارگانیک یک سیستم مدیریتی جامعی
است که کمیت و کیفیت محصولات از تولید تا فرآوری و انتقال به مصرف کننده،
سلامت خاک، گیاه، حیوان، انسان، میکروارگانیسم‌ها و محیط سیاره زمین بعنوان
یک موجود زندة واحد، اصول اکولوژوکی و محیط زیست، اصول عدالت و روابط
اجتماعی و احترام به مخلوقات و اصول پایداری زیستی در آن مد نظر است.
تعریف فوق توسط فدراسیون بین‌المللی جنبش کشاورزی ارگانیک ارائه شده است(IFOAM) .
روند افزایش سطح زیرکشت مزارع ارگانیک در جهان: همانطور
که در آمار جهانی ملاحظه می گردد از سال 1985 میلادی که اولین برآورد از
مزارع ارگانیک و سطح زیرکشت آن در دنیا صورت گرفت تاکنون تعداد زیرکشت
مزارع ارگانیک در دنیا سیری صعودی داشته و این نشان‌دهندة تقاضای روزافزون
برای محصولات زیستی در جهان است. در بین کشورهایی که اقدام به کشت ارگانیک
نموده‌اند استرالیا و کلاً قارة اقیانوسیه بیشترین میزان و کشورهای
آفریقایی دارای کمترین میزان سطح زیر کشت برای محصولات ارگانیک می‌باشند
این مطالعات توسط شرکت SOEL که مرکز آن در کشور آلمان بوده و تحقیقات و
فعالیتهای خود را در زمینة کشاورزی ارگانیک و آموزش و سلامت انجام می‌دهد
صورت گرفته است.
در کشورهای آسیایی چین بیشترین میزان سطح زیرکشت محصولات ارگانیک بوده و
کشورهایی مانند ایران تاکنون فعالیت ثبت شده‌ای در این زمینه در سطح دنیا
نداشته‌اند.
اصول و روشها:
حفاظت
خاک بعنوان یک موجود زندة واحد بعنوان اولین و اصلی‌ترین هدف در کشت
ارگانیک مد نظر قرار می‌گیرد. بطوریکه سایر عوامل و نهادها باید به گونه‌ای
باشد که در دراز مدت سبب حاصلخیزی بیشتر خاک و احیای اکوسیستم زندة آن
گردد.
اقداماتی که در کشاورزی ارگانیک انجام میشود به قرار زیر است:
- کشت مخلوط
- کود سبز
- مالچ‌های زیستی
- تناوب زراعی
- شخم حداقل یا عدم شخم
- استفاده از عناصر غذایی مکمل مجاز
- استفاده از بقایای گیاهی و دامی
- تغذیه موجودات مفید خاکزی
- گیاهان پوششی
نهاده‌ها در کشاورزی زیستی
- کود دامی
- کود سبز
- مالچ‌های کاه و کلش
- میکروارگانیسم‌های مفید
- حشرات مفید
- استفاده از سموم زیستی
- نیروی انسانی
در مطالعاتی که صورت گرفته است نشان می‌دهد میزان دومادة فلاوینوئید و آنتوسیانین‌ها د ر4 سیستم مورد مطالعه از این قرارند:
الف- سیستم رایج که تیمار آن با kg40 کود نیتروژن شیمیایی در هکتار
ب- سیستم ارگانیک نوع اول که با kg300 کود دامی در هکتار تیمار شده است.
ج- ارگانیک نوع دوم که به جای کود دامی از kg100 در هکتار باکتری ریزوبیوم و قارچ مایکو ریزا استفاده کرده است.
د- ارگانیک نوع سوم که تلفیقی از ارگانیک نوع اول و دوم است.
- آسیب‌پذیری گیاه زراعی در سیستم رایج:
استفاده از سموم شیمیایی سیستم تک کشتی و دادن کودهای شیمیایی باعث مشکلاتی برای گیاه زراعی شده .
مدیریت آفات و بیماریها:
- کنترل بیولوژیکی
- تناوب زراعی
- کشت مخلوط
- کمربندهای حفاظتی
- کشت گیاهان تله
- مدیریت علفهای هرز
- گیاهان مانع
- حفظ موازنة عناصر غذایی
- گزینش واریته مناست با شرایط منطقه
- بذر پاک
- حذف گیاهان بیمار
- استفاده از مواد طبیعی برای کنترل پاتوژن‌ها
- تاریخ کاشت مناسب
مدیریت علفهای هرز - تناوب زراعی و کشت مخلوط
- محصولات علوفه‌ای چند ساله
- آللوپاتی
- انتخاب گیاه زراعی مناسب
- مدیریت گیاه زراعی(تاریخ کاشت، عمق کاشت،تراکم و ...)
-کنترل مکانیکی و استفاده از شعله
مقایسه انرژی ورودی در کشاورزی رایج و ارگانیک برای بعضی محصولات زراعی
در تمامی محصولات بررسی شده بسیار بیشتر از سیستم ارگانیگ است. که این امر
خطرات زیست محیطی بسیاری که تو سط سیستم رایج اکوسیستم را تهدید می‌کند را
نمایان می‌سازد.
محتوی کربن خاک براساس کوددهی در صورتیکه تناوب مورد کشت برای سیستم زراعی بصورت غله و علوفه تکرار شود:
همانگونه
که در نمودار مشخص است محتوی کربن خاکی که با کود دامی تغذیه شده است
بسیار بیشتر از سیستم های دارای کوددهی شیمیایی و بدون کود بوده همچنین
روند افزایش آن در 3 دهه قابل ملاحظه است.
مقایسه ترسیب کربن در خاک طبق نمودار زیر کشاورزی ارگانیک ترتیب کربن در خاک بسیار بیشتر از کشاورزی رایج است.
جنبه‌های اقتصادی:
جنبه‌های اقتصادی کشاورزی زیستی
یک‌نظام‌کشاورزی‌پایدار،طبق‌تعریف‌بایدجواب‌گویی‌نیازهای‌نسل
حاضر
،بدون‌مخاطره‌انداختن‌نیا‌زهای‌‌نسل آینده‌‌باشد،ضمن‌این که بایدازنظر
اقتصادی‌برای‌کشاورزان وجامعه‌به‌طورکلی‌پایداروامکان‌پذیرباشد.کشاورزان
زیستی‌باکشت‌چندین‌محصول‌دریک‌زمان‌که‌اغلب
با‌دامداری‌همراه‌است‌تنوع‌شغلی‌خودرا افزایش‌می‌دهند. تنوع،
مخاطرات‌اقتصادی‌راکاهش‌می‌دهدوباعث
خودکفایی‌درزمینه‌عناصرغذایی،تغذیه‌دام،موادآلی خاک‌وانرژی‌می‌شود.
عملکرد
بسیاری‌ازکشاورزان‌باتجربه‌زیستی،عملکردمحصولشان‌برابریابالاترازمتوسّط‌عملکرد‌نظام‌‌های
کشاورزی‌رایجاست.باوجوداین ،متوسّط عملکردمحصولات
زیستی‌‌اغلب‌ازمتوسّط‌عملکردزراعت‌های‌رایج کمتر است.
تفاوت‌بین‌متوسّط‌عملکردها،نه تنهاعملیات زراعی متفاوت بلکه‌تفاوت‌مهارت
هارانیز نشان‌می‌دهد. صنعت‌زیستی‌چنان بسرعت رو به
گسترش‌است‌که‌بسیاری‌ازکشاورزان‌زیستی‌‌مهارت‌های اندکی در ارتباط
باروش‌های‌زیستی‌برخوردارند. عملکردکشاورزان‌زیستی‌اغلب طی3تا5 سال اوّل
که مرحله گذار ازکشاورزی‌رایج خوانده میشود،درکمترین‌مقداراست.
اختلاف عملکردبه‌نوع‌محصول‌بستگی دارد.گیلفور وگالدن (1999)عملکردمحصولات درمزارع‌زیستی ورایج رادرمرغزارهای شرقی[ایالات‌متحده]مقایسه‌نمودند.عملکردگندم،جو‌ویولاف‌زیستی75%عملکردمحصولات‌در‌‌نظام‌های‌رایج‌بود.متوسّط‌عملکردنخودفرنگی،کلزاوکتان‌زیستی‌‌حدود50%متوسّط‌عملکردهای‌رایج‌بود.برخی‌ازحبوبات‌ودانه‌های‌روغنی‌به‌طورمخلوط‌‌کشت‌شدندکه‌عملکردآنهاثبت نشده است.
درمحصولات‌باغی،عملکردهای‌زیستی‌اغلب‌کمتراز‌عملکردهای‌‌رایج‌است.درمنطقه‌مرغزارهای‌شرقی، علق‌های‌هرز‌عامل‌محدودکننده‌عملکردمحصول‌‌درمزارع‌‌زیستی‌هستند.دراین‌منطقه‌اگرچه‌مقدارنیتروژن خاک‌کافی بود،امّافسفر‌و‌گوگردمزارع‌‌زیستی‌کم‌بود‌وممکن‌است‌عامل‌کاهش‌عملکردمحصول‌بوده‌باشند.
بیشترین‌دردوره‌گذار‌از‌کشاورزی‌رایج‌به‌زیستی وجود‌دارد.طی‌این‌دوره‌پاداش‌و یارانه‌ای وجودنداشته‌‌وعملکردها پائئی‌‌هستند. گاه‌کشاورزان می‌توانند یارانه‌اندکی‌برای تولید در دوره ی گذارازطریق فروش محصول باقیمتی بیشترازقیمتهای رایج امّاکمترازقیمتهای گواهی شده زیستی دریافت کنند.طی مراحل اولّیه گذار،برخی از کشاورزان افت عملکردهای تاحدود30%گزارش کرده اند. باگذشت زمان،عملکردهاطی سالهایی که تحت مدیریت زیستی هستند افزایش می یابد،به طوری که کشاورزان تجربه به دست آورده وخاک حاصل خیز می شود.برخی کشاورزان دریافته اندکه برای افزایش مجددعملکردتنها به چند سال زمان نیاز است.این امربیشتر درمورد کشاورزانی صادق است که درگذشته نیزحداقل نهاده هارا بکار می برده اند.دیگرکشاورزان که به علف کش ها،کودهاوآفت کش هاوابستگی زیادی داشته اند،دریافته اندکه حدودیک دهه طول می کشدتاعملکردهایشان افزایش یابدوبه ثبات برسد.پدیده گرم شدن جهانی به طورفزاینده ای الگوهای آب وهوایی غیرقابل پیش بینی رابوجودآورده است.مزارع زیستی زمانی که درمعرض تنش خشکی،گرما،بارندگی مفرط یاهوای سردخارج ازفصل قرارمی گیرند،عملکردبالاتری نسبت به محصولات رایج دارند.هم چنین محصولات زیستی مقاومت بالاتری به آفات وبیماری هادارند.
هزینه تولید
هزینه
تولید درمزارع زیستی بدلیل استفاده کمترازنهاده های خارجی،کمترازمزارع
رایج است.خریدکودهای مصنوعی وآفت کش دراین نظام وجودندارد هزینه علوفه
خریداری شده،دامپزشکی وتعویض دام نیزکمتراست.علاوه براین کشاورزان زیستی
هزینه کمتری رابرای استهلاک سرمایه گذاری های مربوط به نهاده هایی نظیر
ابزارهای ماشین وتجهیزات پرداخت می کنند.درمجموع هزینه نهاده هادرمزارع
زیستی کمتراست.چالش اصلی کشاورزان زیستی کنترل علف های هرز است. علف های
هرز عامل‌محدودکننده تولیددرمزارع زیستی هستندو کشاورزان زیستی نسبت به
دیگرعملیات مدیریّتی،زمان و هزینه بیشتری راصرف کنترل علف های هرزمی
کنند.در کشاورزی زیستی،روش های مکانیکی ودیگر روش های مدیریّتی جایگزین علف
کش ها شده است.خاک ورزی برای کنترل علف های هرزپس ازسبزشدن گیاه،به شکل
سطحی وغیرعمیق انجام می شودتا خاک فشرده نگردد.برخی عقیده دارندکه علف های
هرزسبب افزایش نیازبه شخم وهزینه های آن می گردد.درعمل،این تصورصحیح نیست.
کشاورزان زیستی بابهبودساختمان خاک واعمال مدیریّت مناسب دریافته اندکه
نسبت به نظام های رایج دربرخی مواقع به خاک ورزی کمتری نیازاست.
درآمدخالص مزرعه
به
نظر می رسد درآمدخالص مزارع زیستی کمی بیشتراز مزارع رایج باشد.به طورکلی
مخارج کمتربوده ودرآمدبیشتراست(به دلیل وجودیارانه مابه التفاوت قیمت
محصولات زیستی نسبت به محصولات رایج).
این مابه التفاوت بسته به محصول
وزمان متفاوت است.صنعت زیستی به سرعت درحال تغییراست که این امرمنجربه عدم
ثبات قیمت هامی گردد.به عنوان مثال مابه التفاوت بالابرای یک محصول می
تواند برخی کشاورزان رابه سمت تولیدوپرورش آن محصول هدایت کند.دراین حالت
بازاراشباع شده وقیمت کاهش پیدامی کند. برخی معتقدندکه باگذشت زمان، مابه
التفاوت هابه ثبات می رسد.دریکی ازمطالعات نشان داده شدکه کشت گندم دوروم،
گندم نرم زمستانه ویونجه در مزارع زیستی،حتی بدون پرداخت مابه
التفاوت،سودبیشتری فراهم می کنند.درشرایط پرداخت مابه التفاوت گندم
دوروم،کتان، گندم سیاه،چاودارپاییزه ویونجه،درآمدزاترین محصولات بایکدیگریک
تناوب پایدارزیست محیطی واقتصادی تشکیل می دهند.(انتز وهمکاران،1999).
درمقایسه
محصولات مزارع زیستی ورایج درانتاریو(کانادا)،کشت لوبیاوذرت برای کشاورزان
زیستی،حتی بدون پرداخت مابه التفاوت،سودبیشتری داشت.غلات پاییزه در مزارع
زیستی درمقایسه بامزارع رایج،سودکمتری داشت. سودناخالص درتمام محصولات
درمزارع زیستی بیشتربود.درگاوداری های انتاریو، درآمدخالص نظام های
زیستی،52%بیشتراز نظام های رایج بود(شولوبی1وهمکاران،1999).قیمت بالای
محصولات زیستی باکاربردمحصولات کم ارزش تردرتناوب،خنثی می شود.کودهای سبز
محصولات مرتعی که به نظر می رسدتوانایی بهبودخاک رادارند،بازده اقتصادی
بالایی ندارند.کشت مخلوط روشی است که محصولات کم ارزش رادرتناوب جای می
دهد،ضمن اینکه محصولات باارزش نیزدرمزرعه پرورش داده می شود.تناوب زراعی
باعث کاهش مخاطرات نیز می شود.باکشت چندمحصول به طورهمزمان،درآمدمزرعه
درمقابل نوسانات قیمت بازارویاکاهش عملکردبیمه خواهدشد.
به نظر می
رسدصنعت زیستی،نه تنها درکانادابه سادگی نمی تواند در حد کفایت،گسترش یابد
تااز نظر تقاضا برای آینده ای روشن راضی کننده
باشد.بنابراین‌بایدتعدادبیشتری‌کشاورزان،عرضه
کننده‌گان‌نهاده‌هاوصنایع‌تبدیل‌موادغذایی‌را
درجهت‌کشاورزی‌زیستی‌تشویق‌کنیم.
بازار یابی
تقاضابرای‌موادغذایی‌زیستی،نه‌تنهادرکانادا
،بلکه‌درامریکای‌شمالی،ژاپن‌واروپابه
سرعت‌روبه‌افزایش‌است.این‌رشدفزاینده‌باعث‌نوسان‌قیمت‌دربازارشده‌است.به‌عنوان‌مثال،دربرخی
بازارها،تقاضاهای‌بسیارویژه‌ای‌درزمینه
کیفیت‌محصول‌وجودداردکه‌سال‌به‌سال‌تغییر
می‌کنند.صنعت‌زیستی‌هنوزدرحال‌گسترش
است‌وزیرساخت‌های‌نظام‌های‌حمل‌ونقل،عمده
فروشی‌وتوزیع‌درمراحل‌اولیّه‌شکل‌گیری‌است.
برخی‌کشاورزان‌کنترل‌بازاررادراختیاردارند.
بعضی‌ازآنهااتحادیه‌های‌بزرگ‌وبرخی‌تعاونی
های‌کوچک‌راتشکیل‌دادندکه‌امکانات فرآوری‌وعمل‌آوری‌رادارند.کشاورزان‌اگر
بخواهندازمابه‌التفاوت‌قیمت‌برای‌محصولاتشان
استفاده‌کنند،بایدمحصولی‌باکیفیت‌بالاتولید
نمایندکه‌این‌امرمستلزم‌اقدامات‌زیادی
است.زمانی‌که‌محصولات‌براساس‌قراردادهای
منعقدشده‌باکارخانجات‌محصولات‌زیستی‌تولید
می‌شوند،لازم‌است‌که‌کشاورزان‌تضمین‌نمایند
که‌نوع‌واریته‌وکیفیت‌محصول‌مطابق‌نیازهای خریداران‌خواهدبود.
بیشترکشاورزان‌درخواهندیافت‌که‌بخشی‌از
محصولاتشان‌مطابق‌نیازهای‌خریداران یااستاندارهانبوده‌ودربازارمحصولات
رایج،فروخته‌خواهدشدویااینکه‌برای‌تغذیه دام مورداستفاده‌قرارخواهدگرفت.
استانداردها و گواهی زیستی:
استانداردهای در کشاورزی
ارگانیک شامل: اصول و قواعد، پیشنهادات و ضرورتهایی هستند که باید در کلیه
مراحل تولید فرآوری و انتقال محصول به مصرف کننده رعایت شوند:
- عملیات مورد نیاز در سیستم ارگانیک شامل
1- کاربرد تناوب زراعی مناسب(بلند مدت)
2- استقرار و نگهداری مواد آلی خاک و فعالیت زیستی خاک از طریق استفاده از فنون مدیریت پایدار خاک
3-
ثبت آمار مربوط رابه کاربرد نهاده‌ها و روش‌های تولید و فروش. نقشه‌های
مزرعه مورد نیاز است و کشاورزان باید همواره آماده بازرسی مزرعه باشد.
- عملیات ممنوع شامل:
1- استفاده از علف‌کش‌ها، آفت کش‌ها و کودهای مصنوعی
2- استفاده از موجودات مصنوعی ژنتیکی در هر شکل(از قبیل بذر، مایه تلقیح بذری، غذای دام و غیره)
3- استفاده از فاضلاب شهری به منظور اصلاح خا عملیات اداری محدودیت عبارتند از:
دستورالعمل‌های
محدود کنندة وجود دارد که مبنی بر عملیات معینی مانند استفاده از کود دامی
تازه، خاک‌ورزی مکانیکی و استفاده از اصلاح کننده‌های خاک می‌باشد.
برای مثال نمی‌توان از کود دامی تازه برای محصولات غذایی انسان که در طی چهارماه برداشت می‌شوند استفاده کرد.
به منظور حفظ کیفیت خاک(ساختمان خاک، حیات خاک و مقدار مواد آلی) باید از شخم زیاد پرهیز کرد.