خبر تغذیه و رژیم درمانی آیا ماهی غذای سلامتی است؟!

آیا ماهی غذای سلامتی است؟!

توصیه به جایگزینی گوشت های سفید - و به ویژه گوشت ماهی- به جای گوشت های قرمز، از شاه بیت های علم تغذیه نوین است. به دلیل اصرار فوق العاده و تبلیغات فراگیر متولیان بهداشت کشور در مورد مصرف ماهی، بر آن شدیم که با نگاهی به منابع طب سنّتی ایران و احادیث شریف اهل بیت عصمت و طهارت«علیهم السّلام» این نظریه را به نقد بکشیم تا ببینیم که آیا این توصیه، قرین به صحّت هست یا خیر.

طبع گوشت ماهی

طبیعت ماهی، سرد و تر است. ماهی های دریا و آب شور، سردی و تری کمتری دارند و  بعضی نسبت به بعضی گرم‌تر می‌باشند. ماهی نمک سود از هر نوع که باشد گرم و مایل به خشکی است و ماهی نمک سود کهنه، گرم و خشک می‌باشد.

 

تغذیه و رژیم درمانی آیا ماهی غذای سلامتی است؟!

بسم الله الرّحمن الرّحیم و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین روش انتخاب ماهی مناسب برای مصرف الف - اندازه و خصوصیات ظاهری 1- بهتر است اندازة ماهی در بزرگی و کوچکی، متوسط باشد. 2- ماهی هایی که حرکت سریع و فلس زیاد دارند، گوشت مناسب تری دارند. 3- گوشت ماهی نباید زیاد سفت باشد. بهترین حالت آن است که گوشت ماهی تازه صید شده را بتوان با دست از هم جدا نمود. البته ماهی هایی که گوشت بسیار سستی هم دارند چندان مناسب نیستند. اگر مجبور به استفاده از ماهی های سفت گوشت باشیم بهتر است انواع ریزتر(ریزتر از متوسط و نه بسیار ریز) را انتخاب کنیم و در ماهی های بسیار سست گوشت، انواع درشت تر را(درشت تر از حدّ متوسّط و نه بسیار درشت). 4- ماهی نباید گوشت لیز یا پرچرب و یا به عکس، گوشت بسیار خشکی داشته باشد. 5- استخوان آن درشت باشد امّا پُرخار(پُر تیس) نباشد. 6- تازه باشد: یعنی در همان روز مصرف صید شده باشد چراکه گوشت ماهی لطیف است و سریعاً دچار فساد می‌گردد. 7-  بوی بدی ندهد: منظور از این شرط، بوی عادی ماهی است؛ به این معنی که ماهی هایی که خیلی بوی ناخوشایندی دارند و زیادی بوی ماهی می دهند!! برای مصرف، مناسب نیستند. طبیعتا بوی بد ناشی از تازه نبودن ماهی و فساد آن، اجتناب قطعی از مصرف را لازم می کند. درواقع، ماهی خوب آن است که بوی بدی نداشته باشد، چه بوی بد ذاتی و چه بوی بد عرضی و ناشی از ماندگی و فساد. 8- ماهی هایی که طبعا زود فاسد می شوند برای مصرف مناسب نیستند. ب- خوبى و بدى ماهی ها بر اساس محیط زیست ماهی های آب شیرین - زیستگاه های های مناسب: زیستگاه ماهی آب شیرین، باید دارای آب صاف و جاری باشد. آبگیرهاى سنگى، آب هایى است که بر ریگزار جارى هستند و آبگیرهای شیرین، به شرط عدم آلودگی های زیست محیطی، ماهی های خوبی پرورش می دهند. - زیستگاه های نامناسب: آبگیرهایى که گل سیاهی دارند؛ مرداب ها و آب های راکد و ایستا؛ آب هاى بیابانى و زمین هاى پست؛ دریاچه‏هایى که چشمه در آنها نجوشد و رودخانه ای به آنها نریزد؛ رویشگاه گیاهان نامناسب؛ آب بیشه‏ها؛ آبهاى متعفّن و کثیف؛ قنات ها، گودال ها و چشمه هاى کوچک مکان هایی هستند که نباید از ماهی های آنها استفاده کرد. ماهی هاى دریایى عموما خوب هستند و گوشتی لطیف دارند. در این میان، ماهی های سواحل سنگی در اولویت هستند. البته این دیدگاه بدون درنظر گرفتن آلودگی های زیست محیطی فعلی دریاها و دریاچه هاست. ماهی های مهاجر ماهی هایى که از دریا به سوى رودخانه‏ ها راهى مى ‏شوند چون بر ضد مجراى آب در حرکتند و بسیار باله مى ‏زنند، گوشت مفیدتری دارند. ج- گزینش ماهى نسبت به خوراکى که از آن تغذیه مى ‏کنند ماهی هایى که از ریشه گیاهان خوب و مناسب مى‏ خورند بهتر از ماهی هایى هستند که از ریشه گیاهان بد یا از آت‏ وآشغال هایی که مردم در آب مى ‏ریزند تغذیه مى ‏نمایند. چیزهایى که مردم در آب ها مى‏ ریزند حتى اگر مواد خوبی باشد باز براى پرورش ماهى خوب مناسب نیست. نکات مربوط به روش آماده سازی و طبخ - گوشت دم و اطراف باله‌های ماهی به سبب حرکت زیاد آن نواحی لطیف‌تر است. گوشت اطراف ناف و پهلوی ماهی غلیظ تر است. - بهترین روش طبخ ماهی، کباب کردن روی آتش است که برای معده سبک‌تر از بریان کردن در روغن می‌باشد. در منابع طبّ سنّتی بر این نکته تاکید شده که روش طبخ، در نتیجه حاصل از خوردن ماهی بسیار تاثیرگزار است. حالت ها یی غیر از کباب کردن ازجمله خوردن ماهی نمک سود یا دودی، ماهی سرخ کرده و ... به ویژه در صورت تکرار  مصرف، باعث تولید اخلاط فاسد و بیماری های گوناگون می شوند. البته در برخی منابع، مصرف شوربای ماهی از کباب کردن آن هم مفیدتر دانسته شده است. نکته: خواباندن ماهی در آرد، قبل از سرخ کردن آن، اوضاع را بدتر خواهد کرد: «آنچه در آرد ملتوت کرده بروغن بریان نموده باشند تشنکی بسیار آورد و دیر از معده بکذرد...»[1] - افراد سردمزاج باید ماهی را با ادویه گرم(مثل هل، دارچین، زنجبیل، زعفران، فلفل، زیره، خردل، آویشن، گلپر، سیر، پیاز و ...) میل کنند. این افراد اگر بر سرخ کردن ماهی اصرار دارند، بهتر است با شعله بسیار کم، آن را در روغن گاو(=روغن پاک= روغن زرد= روغن حیوانی= روغن کرمانشاهی) بریان کنند. - مصرف ماهی با سردی هایی مانند سماق، آبغوره، سرکه و آبلیمو، تنها برای افراد بسیار گرم مزاج بلااشکال است. در این میان، سرکه بر سایر موارد ارجح است. - هضم ماهی برای عموم مردم – به جز صاحبان معده های گرم و قوی- سخت است و لذا باید بعد از مصرف آن از گرمی هایی مانند خرما یا عسل یا گوارنده های گرم(مثل سیاهدانه، زنیان، آویشن، گل قند و ...) استفاده کرد. طبیعتا مصرف سردی ها و غذاهای دیرهضم دیگر همراه ماهی(مانند انواع پلو، ماست، سالاد، نوشابه، دوغ، انواع ژله ها، دسرهای سنگین و ...) کار هضم ماهی را بر معده، سخت تر و ضرر ماهی خوردن را افزون می کند. - هرگز نباید ماهی پخته(به ویژه سرخ شده) را برای مصرف در وعده های بعدی نگه داشت: «ماهی تازه را که بریان نمایند و بکذارند تا سرد کردد خصوص که یک شب بران بکذرد و یا زیاده و در جاى نمناک مانده باشد ردى و سمی(می شود).»[2] «کسى کش ماهى بریان شده سرد     که روزى دو بر آن گشته، ازو خورد مگر کان زهر گردد در تنِ او     بلا آرَدْشْ ماهى خوردنِ او از و ضیق النّفس گر بادِ قولنج     بیفزاید بود او را از آن رنج‏»[3] توجه داشته باشید که یخچال، می تواند مصداق «محیط نمناک» باشد که طبق نظر فوق می تواند زیان این ماهی شب مانده را بیشتر هم بکند. - آشامیدن آب بعد از مصرف ماهی و همچنین مصرف ماهی همراه با شیر،  تخم‌مرغ و یا گوشت سایر حیوانات، بسیار زیان‌آور است و موجب بیماری‌های مزمن می‌گردد: - « و آشامیدن آب بسیار بعد از ان بغایت مضر به حدى که کویا آن را زنده و خود را مرده کردانیدن است و باعث امراض مزمنه است ... جمع آن(ماهی) با شیر و یا بیضه مرغ و یا گوشت خصوص حیوانات برى بسیار مضر و محدث امراض مزمنه(است).»[4] - امام رضا علیه السّلام: «وَ احْذَرْ ... أَنْ تَجْمَعَ بَیْنَ الْبَیْضِ وَ السَّمَکِ فِی الْمَعِدَةِ فِی وَقْتٍ وَاحِدٍ فَإِنَّهُمَا مَتَى اجْتَمَعَا فِی جَوْفِ الْإِنْسَانِ وُلِّدَ عَلَیْهِ النِّقْرِسُ وَ الْقُولَنْجُ وَ الْبَوَاسِیرُ وَ وَجَعُ الْأَضْرَاسِ: بپرهیز که... تخم‏ مرغ و ماهى را هم‏زمان در معده گِرد آورى؛ چه، هر گاه این دو با هم در درون انسان جمع شوند، نقرس، قولنج، بواسیر و بیماری دندان بر او عارض می شود.»[5]  متاسفانه خواباندن ماهی در تخم مرغ برای طبخ و مصرف آب و سایر مایعات با انواع غذاها – به ویژه همراه ماهی که خودش تشنگی می آورد- از عادات غلط بسیاری از ما ایرانی هاست. - بعد از خوردن غذاهای سرد مزاج و ازجمله ماهی، شستشوی بدن با آب سرد(مثل دوش گرفتن با آب سرد یا رفتن به استخر و ...) ممنوع است چراکه جمع سرمای داخلی ناشی از مصرف ماهی و سرمای بیرونی ناشی از آب سرد، بدن را مستعد سکته مغزی می کند: - امام رضا علیه السّلام:«الاغتِسالُ بِالماءِ البارِدِ بَعدَ أکلِ السَّمَکِ یورِثُ الفالِجَ: شستشو با آب سرد پس از خوردن ماهی، فلج را به دنبال دارد.»[6]  - خوابیدن، بلافاصله بعد از مصرف غذاها کار صحیحی نیست و این ممنوعیت در غذاهای سرد مانند ماهی شدیدتر است. خوابیدن پس از خوردن ماهی، باعث نقص و فساد هضم و تولید بلغم غیرطبیعی می شود. خواب نیز اتّفاقی است که سرمای بدن را افزون می کند و جمع شدن سرمای ماهی و سرمای خواب، می تواند بیماری های ناشی از سوء مزاج سرد مانند فلج(سکته مغزی) را تحریک کند: - امام جعفر صادق علیه السّلام:« مَنْ بَاتَ وَ فِی جَوْفِهِ سَمَکٌ لَمْ یُتْبِعْهُ بِتَمَرَاتٍ أَوْ عَسَلٍ لَمْ یَزَلْ عِرْقُ الْفَالِجِ یَضْرِبُ عَلَیْهِ حَتَّى یُصْبِحَ: هرکه بخوابد و در شکمش ماهی باشد، بدون آن که پس از خوردنش خرما یا عسل خورده باشد؛ تا صبح، رگ فلجش خواهد جنبید.».[7]  لذا ضرورت دارد تا اوّلا بعد از خوردن ماهی، گرمی هایی مانند عسل یا خرما مصرف شود و درثانی، تا هضم کامل معدی آن، از خوابیدن اجتناب کرد. بسته به نوع طبخ ماهی و قوت هاضمه شخص، حداقل فاصله بین خوردن ماهی تا خوابیدن، 2 تا 3 ساعت است. فواید مصرف کباب ماهی تازه، اگر با رعایت شرایط فوق الذّکر، مورد مصرف افراد گرم مزاج که دارای معده گرم و قوی هستند قرار گیرد دارای منافع زیادی است از جمله: - سریع‌‌الهضم  است. - تولید اخلاط صالح می کند. - رطوبت بخش و چاق‌کننده بدن است و لذا برای چاق شدن افراد دارای مزاج گرم و خشک مناسب است. - تولید‌ منی را افزایش می دهد. - شیر را زیاد می کند. - میل جنسی و قدرت نعوظ را قوّت می بخشد. - بیماری های ناشی از گرمی زیاد مانند زردی، برخی انواع سرفه ها، اسهال های صفراوی و ... را درمان می کند. مضرات مصرف - ماهى تازه بلغم آبکى به وجود می آورد؛ اعصاب را سست می کند و تنها با معده‏اى سازگار است که بسیار گرم باشد. - خوردن ماهى سرخ کرده سبب مشکلاتی برای چشم مى‏ شود: - امام باقر علیه السلام:« إنَّ هذَا السَّمَکَ لَرَدی‏ءٌ لِغِشاوَةِ العَینِ: ماهى براى پرده چشم، بد است.»[9]  - امام کاظم علیه السلام: «السَّمَکُ الطَرِیُّ یُذیبُ شَحمَ العَینَینِ: [پیوسته خوردنِ‏] ماهى تازه، پیهِ چشمان را ذوب مى‏ کند.»[10] - گوشت ماهی برای این گونه افراد بسیار زیان‌آور است: - صاحبان مزاج سرد و تر(افراد بلغمی) به ویژه اگر چاق باشند. - تر دِماغان مثل کسانی که دچار ضعف حافظه و فراموشی هستند، افراد دچار آلزایمر، افسردگی و .... - کسانی که معده بلغمی  و سردی دارند و دچار نفخ، قراقر شکم، سوء هاضمه، ترش کردن و ... هستند. - افرادی که دچار بیماری های بلغمی و سرد هستند( انواع بیماری های روماتیسمی، انواع قولنج گوارشی، لک و پیس و ...) - کسانی که دچار بیماری هایی هستند که اخلاط غلیظ و فاسد آنها را تشدید می کنند( بسیاری از بیماری های پوستی، انواع آسم و تنگی نفس، انواع آلرژی و ...) - افراد دچار بواسیر: ماهی، و به ویژه ماهی شور و نمک سود، به دلیل تولید اخلاط غلیظ، از غذاهایی است که در ایجاد یا تشدید بواسیر دخالت دارد: - « و این علت(بواسیر) اندر هواى تَر و شهرهاى تَرکه هواى آن تیز و عفن باشد و طعام ایشان شیر و خرما و ماهى و میوه‏ى بسیار بود بسیارتر افتد.»[11] - مداومت در خوردن ماهی، در مناطقی که عادت به خوردن آن نیست؛ سبب ضعف معده و موجب برص(لک و پیس) و استسقاء(آب آوردن شکم یا بدن) می‌شود. بنابراین، مداومت بر خوردن ماهی، جز در مناطق شمالی و جنوبی ایران و برخی مناطق مجاور دریاچه ها و رودخانه های حاوی ماهی، ممنوع است. ماهی نمک سود ماهى‏ هاى نمک‏ سود ارزش خوردن ندارند و در طب قدیم، بیشتر استفاده دارویی داشته اند. خوردن ماهى نمک‏ سود براى انسان به خصوص در سالمندى زیان‏بار است، و به ویژه اگر بعد از حجامت یا فصد و زالودرمانى مصرف شود؛ مى‏ تواند بیمارى برص(لک و پیس) را به دنبال داشته باشد: «وَ أَکْلُ الْمُلُوحَةِ وَ اللُّحْمَانِ الْمَمْلُوحَةِ وَ أَکْلُ السَّمَکِ الْمَمْلُوحِ بَعْدَ الْحِجَامَةِ وَ الْفَصْدِ لِلْعُرُوقِ یُوَلِّدَانِ الْبَهَقَ وَ الْجَرَبَ‏: و خوردن غذاهاى شور، گوشتها و ماهی نمک سود، بعد از حجامت و فصد موجب بهق و جرب می گردد.»[12] ماهی دودی مصرف ماهی دودی، به عنوان یک عامل سرطانزا شناخته می شود. اشتباهات ما در مصرف ماهی - مصرف زیاد ماهی در تمام مناطق کشور، تمام سنین و تمام مزاج ها به توصیه متولیان بهداشتی. - تصور غلط در مورد جایگزینی ماهی به جای گوشت قرمز: گوشت قرمز و به ویژه گوشت گوسفند، دارای خواصی است که هیچ گوشت دیگری جایگزین آن نمی شود و مصرف معتدل و متناسب آن، تقریبا برای تمام افراد، لازم است. - تصور غلط در مورد سودمندی ماهی برای افراد مسن: با توجه به این که در سنین بالا، بدن دچار غلبه سردی ذاتی و رطوبت غریبه می شود، مصرف ماهی می تواند بیشترین آثار زیانبار را برای این گروه داشته باشد و بیماری های شایع این دوران- مثل انواع روماتیسم ها و مشکلات استخوانی عضلانی، آلزایمر و فراموشی، افسردگی و ...- را تشدید کند. - تصور غلط در مورد سودمندی ماهی برای بیماران مبتلا به فشار خون، دیابت، چربی خون و بیماران قلبی: در صورتی که شخص گرم مزاج با رعایت شرایط فوق الذکر، ماهی مصرف کند فوایدی برای درمان این بیماری ها حاصل او خواهد شد و مثلا یک فرد دموی گرم مزاج که خون غلیظی دارد با مصرف کباب ماهی تازه همراه با کمی سرکه، خونش رقیق تر، حرارت بدنش کمتر و عروقش بازتر خواهد شد امّا در سایر افراد و به ویژه در صورت عدم رعایت شرایط آماده سازی- که معمولا هم همین گونه است- آن چه که بر جای می ماند، تولید خون غلیظ و اخلاط فاسد است که بیماری های فوق را تشدید می کند. جالب این که طبع سرد و رطوبتی ماهی، دشمن تمام عیار قلبی است که عضلاتش دچار ضعف و نارسایی شده اند و آن را فسرده تر و ضعیف تر خواهد کرد. تصور غلط در مورد تاثیر مثبت ماهی بر حافظه و قدرت یادگیری: اگرچه ادّعا می شود که ماهی، غذای مغز است، امّا واقعیت این است که چیزی که سردی و رطوبت مغز را افزون کند، حافظه را ضعیف می کند. در جوانی با مزاج گرم و خشک که به دلیل اغتشاش و پرش فکری دچار مشکل یادگیری است، ماهی می تواند کمک کننده باشد اما در سایر افراد، مصرف ماهی باعث ضعف حافظه است. - تصور غلط در مورد مناسب بودن ماهی برای افراد چاق ماهی چاق می کند یا لاغر؟ احادیث شریف، عموما بر لاغرکننده بودن ماهی تاکید دارند: - پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلّم:« أکلُ السَّمَکِ، یَذهَبُ بِالجَسَدِ: [پیوسته‏] خوردن ماهى، بدن را از میان مى ‏برد.» [13] - پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلّم:« إدمانُ أکلِ السَّمَکِ الطَّرِیِّ، یُذیبُ اللَّحمَ: پیوسته خوردن ماهى تازه، گوشت را ذوب مى‏ کند. »[14] - امیرالمؤمنین، علی، علیه السّلام:«‏ السَّمَکُ الطَّرِیُّ یُذِیبُ اللَّحْمَ‏: ماهی تازه، گوشت را آب می کند.»[15]  - امام على علیه السلام:« لا تُدمِنوا أکلَ السَّمَکِ؛ فَإِنَّهُ یُذیبُ الجَسَدَ: به خوردن ماهى، مداومت مکنید؛ زیرا  تن را ذوب مى ‏کند.» [16] - امام صادق علیه السلام:« ثَلاثَةٌ یُسمِنَّ و ثَلاثَةٌ یَهزِلنَ: ... و أمَّا الَّتی یَهزِلنَ: فَإِدمانُ أکلِ البَیضِ وَ السَّمَکِ وَ الطَّلعِ: سه چیز، چاق‏ کننده ‏اند و سه چیز، لاغرکننده: ... و امّا آن سه چیز که لاغر مى ‏کنند، عبارت‏ اند از: اعتیاد به خوردنِ تخم‏ مرغ و ماهى و شکوفه خرما.» [17] - امام صادق علیه السلام:« أکلُ الحیتانِ یُذیبُ الجِسمَ: [پیوسته‏] خوردن ماهى، بدن را ذوب مى‏ کند.» [18] - امام کاظم علیه السلام: «السَّمَکُ الطَّرِیُّ یُذیبُ الجَسَدَ: ماهی تازه، جسم را آب می کند.»[19] این نکته در تحقیقات طبی جدید هم مورد تاکید است اما چنان که در بالا اشاره شد، طب سنّتی، ماهی را مسمّن(چاق کننده) بدن می داند. برای حلّ این تناقض ظاهری باید توجه داشت: آن چه که در احادیث مورد اشاره قرار گرفته است، لاغری مطلوب در برابر فربهی نامطلوب نیست بلکه استفاده از عباراتی مانند «گوشت را ذوب می کند» و «بدن را از میان مى ‏برد» نشان می دهد که لاغری مذکور، نوعی لاغری بیمارگونه و به عبارتی همان سوختن و آب شدن بدن است. طبیعتا در این جا نیز، باید توجه داشت که چه کسی، چه مقدار و چگونه ماهی را مصرف می کند تا بتوان قضاوت صحیحی درباره نتیجه طبِ حاصله داشت. - مصرف ماهی غیر تازه، ماهی یخ زده، ماهی های دودی، ماهی های کنسروی: مواد غذایی یخ زده و فریزیری، به عنوان یکی از سرطانزاهای مهم در زندگی امروزه شناخته می شوند. وجود روغن و نمک زیاد، انواع مواد نگهدارنده و به ویژه بنزوات سدیم، ماهی های کنسروی را نیز به یک دشمن مهم سلامتی و یک سرطانزای قهّار بدل کرده است. - مصرف ماهی شب مانده. - مصرف ماهی به صورت سرخ کرده یا سوخاری. - خواباندن ماهی در آرد یا تخم مرغ. - خوردن ماهی در آخر شب و خوابیدن بعد از آن. - خوردن آب، نوشابه و یا سایر مایعات به دنبال تشنگی ناشی از مصرف ماهی. - عدم رعایت شرعیات در مصرف ماهی ازجمله رواج مصرف ماهی های بدون فلس. - مصرف ماهی های پرورشی: چنان که در سطور فوق گذشت، هر قدر باله زدن ماهی بیشتر و جریان های آب در محیط زندگی او شدیدتر باشد، گوشت او کیفیت بهتری خواهد داشت در حالی که ماهی های پرورشی در محیطی بخور و بخواب!! زندگی می کنند و لذا گوشتشان کیفیت ماهی های آزاد را نخواهد داشت. متاسفانه موادی که در پرورش و تغذیه این ماهی ها هم استفاده می شود معمولا مواد خوبی نیستند و اقتصاد تولید، بسیاری از تولیدکنندگان رابه سمت استفاده از مواد ارزان تر اما بی کیفیت سوق می دهد. استفاده از داروها و مواد ضدعفونی کننده، انواع کنجاله ها، پودر خون و استخوان و ... طبیعتا نمی توانند منجر به تولید گوشت باکیفیت شوند. - مصرف سردی ها و غذاهای دیرهضم به همراه ماهی: انواع پلو، ماست، سالاد، نوشابه، دوغ، انواع ژله ها، دسرهای سنگین و ... مروری بر سایر احادیث بعضی احادیث شریف، در خلال بحث های فوق، مورد اشاره قرار گرفتند و در این قسمت به برخی دیگر می پردازیم: - امام صادق علیه السلام می فرمایند: «کانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله إذا أکَلَ السَّمَکَ قالَ: اللّهُمَ بارِک لَنا فیهِ، و أبدِلنا بِهِ خَیرا مِنهُ: پیامبر خدا، چون ماهى مى‏ خوردند، مى‏ فرمودند: (خداوندا! براى ما در این برکت قرار بده و بهتر از این را برایمان جایگزین ساز)».[20] - از توصیه های برخی احادیث در مورد مصارف خاصّ ماهی برمی آید که یکی از بهترین موارد مصرف آن، برای درمان غلبه خون یا صفراست؛ مساله ای که در سطور فوق نیز مورد تاکید قرار گرفت: - «به نقل از محمّد بن یحیى: یکى از شیعیان به امام عسکرى علیه السلام نامه نوشت و از خون و صفرا به وى اظهار ناراحتى کرد و نوشت: چون حجامت مى ‏کنم، صفرا به جوش مى ‏آید و چون حجامت را به تأخیر مى افکنم، خون، مرا زیان مى ‏رساند. چاره را در چه مى ‏بینى؟ امام نوشت: « احْتَجِمْ وَ کُلْ عَلَى أَثَرِ الْحِجَامَةِ سَمَکاً طَرِیّاً کَبَاباً :حجامت کن و در پىِ حجامت، ماهىِ تازه کباب‏ شده بخور». این پرسش را دیگر بار تکرار کردم. ایشان نوشتند: « احْتَجِمْ وَ کُلْ عَلَى أَثَرِ الْحِجَامَةِ سَمَکاً طَرِیّاً کَبَاباً بِمَاءٍ وَ مِلْحٍ: حجامت کن و در پِى حجامت، ماهىِ تازه کباب‏ شده همراه با آب و نمک بخور». این کار را عیناً انجام دادم و از آن پس، هماره در عافیت بودم و آن، خوراک من شده بود.»[21]  - در محاسن: به سندش از معتّب می گوید که أبو الحسن علیه السّلام روزی به من فرمود:« یَا مُعَتِّبُ‏ اطْلُبْ لَنَا حِیتَاناً طَرِیَّةً فَإِنِّی أُرِیدُ أَنْ أَحْتَجِمَ: اى معتب براى ما ماهی  تازه پیدا کن که  می خواهم حجامت کنم.»؛ پیدا کردم و آوردم؛ فرمودند:« یَا مُعَتِّبُ سَکْبِجْ لِی شَطْرَهَا وَ اشْوِ لِی شَطْرَهَا: اى معتب نیمش را شوربا کن و نیمش را بریان.» و آن حضرت از آن، چاشت و شام خورد.[22] باز هم تاکید می کنیم که این گونه تجویز یا مصرف ماهی از سوی امام معصوم؛ علیه السّلام؛ مربوط به شخص خاص، بیماری خاص یا شرایط خاص است ولذا نه منافاتی با بحث های سابق دارد و نه قابل تجویز عمومی است مگر آن که به تشخیص پزشک حاذق، شرایطی مشابه، وجود داشته باشد. - امام کاظم علیه السلام فرموده اند:« عَلَیکُم بِالسَّمَکِ؛ فَإِنَّکَ إن أکَلتَهُ بِغَیرِ خُبزٍ أجزَأَکَ، و إن أکَلتَهُ بِخُبزٍ أمرَأَک: بر شما باد ماهى. اگر آن را بدون نان خوردى، بسنده‏ ات مى ‏کند و اگر با نان خوردى، گوارایت مى ‏افتد.» ‏[23] - امام على علیه السلام: «أقِلّوا مِن أکلِ الحیتانِ؛ فَإِنَّها تُذیبُ البَدَنَ، و تُکثِرُ البَلغَمَ، و تُغَلِّظُ النَّفسَ: کمتر ماهى بخورید؛ چرا که بدن را ذوب مى ‏کند، بلغم را افزون مى‏ سازد و نَفَس را سنگین مى‏ نماید.» [24] حدیث فوق به این شکل هم نقل شده است که:« أقِلّوا مِن أکلِ السَّمَکِ؛ فَإِنَّ لَحمَهُ یُذبِلُ البَدَنَ، و یُکثِرُ البَلغَمَ، و یُغَلِّظُ النَّفسَ: کمتر ماهى بخورید؛ چرا که گوشتش بدن را نحیف مى‏ کند، بلغم را افزون مى‏ سازد و نَفَس را سنگین مى ‏نماید. »[25] - امام على علیه السلام: «إیّاکُم و أکلَ السَّمَکِ؛ فَإِنَّ السَّمَکَ یُسِلُّ الجِسمَ: ازخوردن ماهى، حذر کنید؛ چرا که ماهى، بدن را به سل، گرفتار مى ‏سازد.» [26] جمع بندی: از مجموع روایات وارد شده از اهل بیت علیهم السلام، برمی آید که خوردن ماهی، با رعایت شرایط شخص مصرف کننده و شرایط پخت و آماده سازی، به صورت محدود و با پرهیز از عادت به خوردن آن، مورد تایید است اما در صورت عدم رعایت این شرایط و به ویژه در صورت تداوم مصرف، می تواند آثار بسیار زیانباری داشته باشد. در مجموع، ماهی، خوراکی مورد سفارش ویژه ای در احادیث نیست بلکه عوارض نامطلوب مصرف آن، بیشتر مورد تاکید قرار گرفته است. گل بود به سبزه نیز آراسته شد؛ چکیده برخی تحقیقات و مقالات غربی درباره مصرف ماهی مصرف ماهی همیشه هم مفید نیست (www.darmangaronline.com ؛  چهاردهم اسفند۱۳۸۵) اگرچه امروزه دانشمندان و نتایج تحقیقاتشان  بر مصرف بیشتر ماهی‌ها به جای سایر گوشت‌ها تاکید می‌کنند، و آن را برای سلامت بدن مفید می‌دانند، نتیجه تحقیقی که به تازگی در آمریکا منتشر شده نشان می‌دهد که مصرف برخی از انواع ماهی مانند ماهی تن به دلیل این‌که حاوی جیوه است، احتمال بروز برخی از بیماری‌ها مانند سرطان را افزایش می‌دهد. گزارشی که در آمریکا منتشر شده است برای بسیاری دیگر از نقاط دنیا نیز صدق می‌کند. جیوه در مقایسه با ید و فسفر که از ترکیبات مورد نیاز بدن هستند، از عناصر سنگینی است که برای بدن مضراست و جزو مواد سمی به شمار می‌آید. این عنصر با آنزیم‌های درونی بدن ترکیب و مانع از عمل آنها می‌شود. تجمع جیوه در بدن منجر به اختلالات شنوایی، لرزش عضلات، بروز بی‌حسی عمومی و برهم خوردن متابولیسم درونی می‌شود. از همه مهمتر اینکه جیوه عملکرد سیستم عصبی را مختل می‌کند و به رشد بافت مغزی آسیب جدی می‌رساند. نکته‌ای که به خصوص در مورد کودکان و زنان باردار باید به آن توجه کرد. ماهی، دیگر غذای سلامتی نیست! (هوپ فردوسیان ، سوزان لوین؛ www.Projo.com ؛ به نقل از: ماهنامه سیاحت غرب، شماره 50) امروزه ما در برابر مصرف ماهی با یک دروغ شاخدار روبه‌رو هستیم و متاسفانه تعدادی از مصرف‌کنندگان، این دروغ را بدون هیچ‌گونه تردیدی پذیرفته‌اند؛ اما ما به عنوان یک پزشک و یک متخصص تغذیه، عمیقاً نسبت به تلاش‌های این صنعت بدبین هستیم. البته از بیماری‌های قلبی می‌توان به وسیله انتخاب صحیح مواد غذایی جلوگیری نمود، اما مطمئناً ماهی را دیگر نمی‌توان یک انتخاب مناسب در این زمینه دانست. چرا که امروزه سطح بالایی از متیل جیوه، ارگانوکلرین‌ها، پلی کلرین‌ها، و سایر مواد سمی زیست‌محیطی در بدن ماهی‌ها وجود دارد.  امروزه تاثیرهای زیانبار این مواد سمی بر سیستم عصبی انسان‌ها، سیستم ایمنی بدن، سلامت قلبی، استحکام استخوان‌ها و دستگاه‌های تناسلی و باروری زنان، کاملاً محرز گردیده است. در حقیقت، هم اینک ماهی منبع اصلی ورود جیوه به بدن‌ شهروندان آمریکایی به شمار می‌رود.  در یک پژوهش جدید، مشخص گردیده که مصرف ماهی در میان زنان باردار، می‌تواند ریسک تولد نوزادان نارس را افزایش دهد. اخیراً نیز انجمن مطالعات بارداری و سلامت جامعه (POCH)، با همکاری پژوهشگران دانشگاه‌های «‌هاروارد» و «میشیگان»، در مطالعه‌ای مشترک اعلام نموده‌اند که سطح جیوه موجود در موهای مادرانی که ماهی مصرف می‌کنند، به صورتی معنادار بیشتر بوده است.  مدافعان مصرف ماهی معتقدند که خوردن آن برای سلامت عضله‌های قلبی مفید است؛ چرا که تعدادی از گونه‌های ماهی، حاوی اسید چرب امگا 3 بوده که می‌تواند از بدن فرد در برابر بیماری‌های قلبی محافظت نماید. اما بدن ماهی به گونه‌ای شگفت‌آور حاوی مقادیر زیادی کلسترول و روغن‌های اشباع شده مسدودکننده سرخرگ‌های بدن است که این مواد در مجموع، 15 تا 30 % روغن ماهی را تشکیل می‌دهند. باید خاطرنشان کرد که در تعدادی از گونه‌های ماهی، سطح کلسترول موجود، بیش از یک استیک هم وزن است. چرا که تنها بخشی از روغن بدن ماهی حاوی امگا 3 است و بقیه آن، تنها شامل اسیدهای اشباع شده می‌باشد.  بدین ترتیب این سوال مهم به وجود می‌آید که چرا ما نباید از مصرف ماهی اجتناب کنیم و امگا 3 مورد نیاز بدن خویش را از طریق مصرف گردو و یا سایر منابع گیاهی سلامت بخش تامین نماییم که فاقد کلسترول و متیل جیوه هستند؟  همچنین این امر کاملاً سنجیده و حساب شده است که هیچ منفعت مهم و قابل ذکری در مصرف یک رژیم حاوی مقادیر زیاد امگا 3 وجود ندارد. در یک مطالعه که اخیراً در ژورنال پزشکی انگلستان منتشر گردیده، اعلام شده است که هیچ دلیل و مدرک محکمی در جهت حمایت از این ادعا که خوردن ماهی‌های چرب به بهبود سلامت قلب منجر می‌شود، وجود ندارد. در واقع، نتایج این مقاله پژوهشی نشان می‌دهد که مصرف چربی‌های امگا 3 تاثیر روشنی بر سلامت قلب و یا زنده ماندن ندارد.  در پایان باید خاطرنشان نمود که صنعت شیلات خواهان فروش بیشتر ماهی به مصرف‌کنندگان است. اما مصرف‌کنندگان با شعور، پیش از برداشتن طعمه، دو بار فکر خواهند کرد!! به خطر انداختن سلامت نوزادان برای فروش ماهی (ندره کاواناگ؛ www.LATimes.com ؛ به نقل از: ماهنامه سیاحت غرب، شماره 56) تلفیق یافته‌های علمی جهت‌دار با استراتژی‌های بازاریابی و تبلیغات، یکی از روش‌های پاسخ داده ابرشرکت‌های صنایع مختلف می‌باشد. هرچند گروه‌های علمی مستقل همواره در مورد صحت این پژوهش‌ها، شیوه نتیجه‌گیری و جمع‌آوری داده‌های آنها، سوال‌هایی بی‌پاسخ را مطرح می‌نمایند. در این شرایط که صنعت تبلیغات بر زندگی ما سلطه‌ای همه‌جانبه دارد، دانستن اخبار و اطلاعات صحیح و درست، برای آنان که خواهان انتخابی دقیق و سالم هستند، ضروری خواهد بود.  چندی پیش یک گروه نوظهور آمریکایی که از حمایت‌های صنعت شیلات بهره می‌برد، تبلیغاتی را برای مصرف ماهی در دوران بارداری و یا زنان در آستانه بارداری پخش نمود که آنان را به مصرف ماهی بیشتر ترغیب می‌نمود و این در حالی است که به دلیل مواد شیمیایی مختلف نظیر جیوه و پرکلرایدها، سال‌هاست که سازمان‌های نظارتی، مادران را از مصرف ماهی زیاد منع می‌کنند.  سال گذشته یک گروه از متخصصان دانش پزشکی و سلامت عمومی، تبلیغات هشداردهنده‌ای را در مجلات پرمخاطب آمریکایی به چاپ رساندند که در آن به مضرات مصرف ماهی‌های پرورشی برای مادران باردار و جنین‌هایشان، اشاره شده بود. به دنبال این اقدام، کمیسیون تجارت فدرال هم تصمیم گرفت که بر تبلیغات این صنایع، نظارت بیشتری اعمال کند.  به هرحال، متوقف نمودن یک استراتژی بازاریابی قدرتمند به دلیل وجود منافع تجاری، کاری دشوار خواهد بود. مثلاً موسسه ملی شیلات که مهم ترین سازمان متولی تجارت صنعت شیلات می‌باشد، چندی پیش هزینه سفر اعضای انجمن مادران سالم – کودکان سالم را به همراه مبلغی معادل 1000 تا 1500 دلار پرداخت نمود تا آنان از مجموعه تاسیسات مربوط به تولید و فرآوری غذاهای دریایی بازدید کنند.  به علاوه، براساس گزارش رادیوی ملی آمریکا، در جهت انتشار گزارش این سفر، 60/000 دلار از سوی موسسه ملی شیلات آمریکا به این انجمن پرداخت شده است. همچنین شبکه خبری «بلومبرگ» گزارش داده که این انجمن ملی، به عنوان کارگزار تبلیغاتی ابرشرکت «بورسون – مارتسلر» فعالیت می‌کند و یکی از مدیران این انجمن از کارکنان این ابرشرکت فعال در صنعت شیلات است.  چنین واقعیت‌هایی مطمئناً در انعکاس واقعیت‌ها به مردم موثر خواهند بود. به علاوه ممکن است بسیاری از حقایق به دلیل چنین ارتباطاتی مخفی گردند. مثلاً داده‌های مربوط به مقاله‌ای که در سال جاری در نشریه پزشکی معتبر «لانست» در مورد خطرات مصرف ماهی انتشار یافت، در سال 1992 میلادی جمع‌آوری گردیده‌اند.  بسته‌بندی دلخواهانه دانش با مهارت‌های بازاریابی جهت فروش بیشتر ماهی به زنان باردار و یا زنان در سنین حاملگی، تنها نشانگر عدم مسوولیت‌پذیری مدیران این ابرشرکت‌ها خواهد بود و این اتفاق، یکی از همان ترفندهای بازاریابی است که باید مشتریان آنها را به دور بیاندازند. آیا تغییرات ژنتیکی فقط مختص گیاهان بوده؟ (http://imammahdi.ir) جواب این سؤال منفی است. دانشمندان سعی نموده‌اند که برای افزایش محصولات تولیدی از حیوانات در آنها نیز تغییرات ژنتیکی انجام دهند. یک شرکت آمریکایی توانسته است ماهی‌های سالمون بسیار بزرگ و عضلانی تولید نماید که با سرعتی سه برابر یک ماهی سالمون معمولی رشد می‌کنند. مضرات ماهی تیلاپیا (http://www.coca.ir) تحقیقات جدید نشان داده که مصرف ماهی تیلاپیا ممکن است به قلب آسیب بزند. ماهی پرورشی تیلاپیلا یا تیلاپیا، ممکن است به علت سطح پایین اسید چرب امگا 3 و میزان بالای اسید چرب امگا6 به قلب شما آسیب بزند. تحقیقات جدید نشان داده‌اند که این ترکیب به ویژه برای بیمارانی که مشکلات قلبی، آرتروز، آسم و دیگر بیماری‌های مربوط به التهاب بیش از حد دارند، مضر است. سخنگوی انجمن رژیم درمانی آمریکا در مورد توزیع‌کنندگان گفت: ایده کلی پرورش ماهی خوب است، ولی در این صنعت برای تغذیه ماهی از غذاهای ارزان استفاده می‌شود تا قیمت ماهی پایین نگه داشته شود و این مسئله تاثیر بدی روی کیفیت تغذیه‌ای ماهی می‌گذارد.