دکتر حسینعلی علایی / دکترای علوم پزشکی و فارغ‌التحصیل سطح سوم مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآن
محمد طاهر پاکدامن / کارشناس ارشد تفسیر و علوم قرآن جامعه المصطفی9 العالمیه
چکیده
قرآن
کریم کتاب هدایت بشر تا قیامت است، لذا از هیچ یک از امور مهم و تاثیرگذار
در زندگی انسان فروگذار نکرده است. تغذیه از اموری به شمار می‌رود که
مورد توجه ویژه قرآن کریم است. این کتاب شریف علاوه بر توجه به اصول کلی و
اساسی تغذیه، از بعضی غذاها نام برده است که دانشمندان اهمیت و ارزش
غذایی و درمانی آنها را یادآور شده‌اند و کتب و مقالات متعددی
در موردشان نگاشتهاند و حتی در برخی موارد ادعای اعجاز کردهاند. این
تحقیق برای نمونه، به بررسی چهار مورد از این غذاها (شیر چهارپایان، شیر
مادر، عسل و خرما) می‌پردازد؛ به این صورت که پس از طرح آیات و اشاره به
نکات تفسیری، خواص و آثار این خوراکی‌ها را از دیدگاه طب و تغذیه بررسی
کردهاند.
واژه های اصلی: غذا، درمان، قرآن، علم.
مقدمه
خوراکی‌های گوناگون در کنار تأمین نیاز غذایی بدن، به دلیل برخورداری از خواص متفاوت، در درمان و پیشگیری از امراض نیز نقش دارند.
قرآن کریم گاه توصیههای مستقیمی در مورد کاربرد درمانی بعضی غذاها دارد، مثلاً در مورد عسل می‌فرماید: Gفِیهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِF؛ (نحل/ 69). به حضرت مریم3 نیز موقع زایمان توصیه میشود از رطب و آب استفاده کند (مریم/ 24 ـ 26) و در مورد حضرت یونس پس از خروج از شکم ماهی و رفتن به ساحل دریا، استفاده از کدو تجویز میشود (صافات / 144 ـ 146).
علاوه بر این، سفارش قرآن کریم به استفاده از غذاهای پاکیزه و حلال، نهی از تحریم طیّبات، نهی از غذاهای غیربهداشتی و پرخوری، دقت در نوع غذای مصرفی، توجه به آفریدگار هنگام مصرف غذا، امساک و روزه و... زمینه مناسبی برای سلامتی انسان فراهم می‌آورد و دست کم از جنبه پیشگیری اهمیت دارد. در این میان اشاره قرآن به نام برخی غذاها قابل توجه است؛ به خصوص این که این غذاها به لحاظ مواد مغذّی، ارزشمند هستند و نقش مهمی در درمان و پیشگیری، دارند.
ادامه مطلب ...
دکتر غلامرضا نورمحمدی (عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران)
حجت‌الاسلام عباسعلی واشیان (دانشجوی دکتری قرآن، بهداشت و سلامت)
چکیده
امروزه عرصه مباحث میان رشتهای در علوم انسانی به برقراری رابطه‌ای تنگاتنگ بین عرصه‌های علمی گوناگون در رشته‌های مختلف سوق یافته است. عرصه‌ای که در آن رابطه‌ها، قلمروها، روش‌ها و راهبردها، عملکردها، فواید و... مورد بررسی و نقد قرار می‌گیرد. در این میان، شناخت منبع و مآخذ مرتبط با این علوم، رسیدن به اهداف مذکور را فراهم‌تر می نماید. در این نوشتار به یکی از این عرصه‌های علمی، یعنی منبع‌شناسی قرآن و بهداشت و سلامت، پرداخته شده است. در این راستا با معرفی کتاب‌ها، مقالات سعی بر فراهم نمودن شرایطی برای تحقیق پژوهشگران و استخراج مصادیق علمی و تفسیری و ... از زلال کلام الهی است.
کلید واژگان: قرآن، طب، بهداشت، سلامت، منبع شناسی.
درآمد
سابقه مباحث میان رشتهای به سابقه و قدمت کلام الهی برمیگردد؛ چراکه از سرچشمه زلال آیات نورانی الهی بسیاری از اندیشمندان، متفکران و صاحب نظران علوم مختلف سیراب شده و می شوند. آیاتی همچون آیات ذیل که امید به رحمت الهی را در دل می نشاند: (أمْ عِنْدَهُمْ خَزَائِنُ رَحْمَةِ رَبِّکَ العَزِیزِ الوَهَّابِ أمْ لَهُمْ مُلْکُ السَّمَوَاتِ وَالأرْضِ وَمَا بَینَهُمَا فَلْیرْتَقُوا فِی الأسْبَابِ)(ص/9ـ10)؛ «مگر خزائن رحمت پروردگار قادر و بخشندهات نزد آنها است (تا به هر کس میل دارند بدهند)؟ یا اینکه مالکیت و حاکمیت آسمان‌ها و زمین و آنچه در میان این دو است از آن آنها است؟ (اگر چنین است) به آسمان‌ها بروند (و جلو نزول وحى را بر قلب پاک محمد بگیرند)». یا آیاتی که به بیماریهای روانی اشاره دارد؛ نظیر آیه (بَلِ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی عِزَّةٍ وَشِقَاق) «ولى کافران گرفتار غرور و اختلافند».
اندیشمندان و متفکران علوم مختلف جهان اسلام حتی ادیان دیگر به دنبال کشف حقایق و رموزی در کتاب‌های آسمانی، به ویژه قرآن‌کریم، بوده و هستند تا بدین وسیله ارتباط آیات نورانی الهی قرآن را با سایر علوم، قلمروهای ارتباط بین قرآن و علوم، راهکارها و روش‌های تفسیر و فهم علمی قرآن را تبیین نمایند. حاصل این تحقیقات مقدمه‌ای برای رصد و پژوهش افزون‌تر به منظور کسب واقعیات و فهم عمیق‌تر از فرازهای کلام الهی است.
ادامه مطلب ...
شگفتی‌های علمی قرآن در میوه‌های انگور، انار و زیتون
راضیه تقوی‌زاد
چکیده
در نوشتار حاضر آیه 99 سوره انعام و آیات دیگر مرتبط با سه میوه انگور، انار و زیتون مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته است. با اینکه از نظر گیاه‌شناسی و نوع اقلیم، شباهت‌هایی بین سه میوه یاد شده وجود دارد، ولی نحوه تکوین و رسیدگی آنان غیر مشابه است و وقتی با هم مصرف شوند، خواص دارویی آنها گاه ضد و نقیض و در مجموع، تکمیل‌کننده یا جبران‌کننده یکدیگر است.
واژه «الوان» در آیات به معنای رنگ ظاهری دانسته شده است؛ چون رنگیزه‌های گیاهی (مانند کاروتنوئیدها) خود خواص دارویی بی‌نظیری دارند و مصرف آنان از طریق میوه‌ها ضامن سلامتی انسان است. واژه «ثمره» علاوه بر میوه، گل‌ها و گیاهان را نیز در بر می‌گیرد. اهمیت گیاهان در تغذیه و تنوع و اعتدال در مصرف آنها از دیگر نتایج و آموزه‌های آیاتی است که بررسی شده است.
واژگان کلیدی: قرآن، اعجاز علمی، میوه، خواص دارویی.
مقدمه
کره زمین، 5/4 میلیارد سال پیش به وجود آمده است (daneshnameh.rosh.ir). حیات بر روی کره زمین، 5/1 میلیارد سال پیش به وجود آمده و اولین گیاهان، بیش از400 میلیون سال پیش و بسیار زودتر از جانوران به وجود آمده است (عزیزیان، مورفولوژی مقایسه‌ای گیاهان آوندی، 2-3). زندگی جانوران بسیار وابسته به گیاهان است و در رأس این عوامل وابستگی، فرآیند فتوسنتز (فروغ آمایی) قرار دارد که فقط توسط گیاهان صورت می‌گیرد. فتوسنتز پدیده‌ای است که طی آن ماده‌سازی صورت می‌گیرد و مهمتر اینکه اکسیژن کره زمین تأمین می‌گردد. آنگونه که محققان برآورد کردهاند، هر 2000 سال یک بار تمام اکسیژن کره زمین توسط گیاهان تجدید میشود (دروبرتیس و دروبرتیس، مبانی زیست‌شناسی سلولی و ملکولی، 259).
در قرآن کریم 19 مورد لفظ «فاکهه»، «ثمره» و اشتقاقات آن آمده است (فتاحی معصوم، تغذیه از دیدگاه اسلام و دانش پزشکی، 28-31). تا قبل از دهه 1990م مردم در کشورهای غربی در مصرف مواد غذایی زیاده‌روی می‌کردند و بیشتر به مزه غذا اهمیت می‌دادند تا محتویات آن، اما از این دهه به بعد که آن را دهه تغذیه صحیح و حفظ سلامت می‌نامند، روش‌های تغذیه صحیح تغییر کرده و ارتباط بین تغذیه و سلامت روشن‌تر شده است (اندرسون، دایره المعارف تغذیه، 1).
چنان‌که دیده میشود، پروردگار حکیم از زیباترین مثال‌ها برای جلب انسان به یگانگی آفرنیش استفاده کرده است. به این دلیل، در پژوهش حاضر سعی شده است تا در وسع بینش و درک خود، نور الهی را در یافته‌های علمی ببینیم و پیوندی محکم‌تر با ماوراءالطبیعه و خالق هستی بیابیم.
ادامه مطلب ...
غلامرضا اسم حسینی دانشجوی دکتری دانشگاه معارف اسلامی
چکیده
قرآن‌کریم و توصیه های پیامبران و ائمه اطهار در قالب آیات و احادیث و سیره، بر ضرورت و اهمّیت موضوع سلامتی، بهداشت و تأثیر آن در زندگی دنیوی و اُخروی اشاره فراوان دارند. بر این اساس در مبانی بهداشت اسلامی، رعایت و حفظ سلامتی از مصالح عمومی نظام اجتماعی و بخشی از مسئولیت همگانی شمرده میشود که ایمان و فطرت بزرگ‌ترین خاستگاه و انگیزه‌اش می‌باشند از این‌رو جامعیت دارد.
در نظام بهداشت و سلامتی اسلام، بهره مندی انسان از نعمت‌های الهی برای رسیدن به تکامل و خشنودی خداوند ضروری است و مواظبت و پیشگیری از آسیب‌ها و آلودگی‌ها واجب دانسته میشود؛ به گونهای که برای رسیدن به این ضرورت در ابعاد جسمانی و معنوی ـ در سه حیطة شناختی، رفتاری و عاطفی ـ نظامی مدوّن و اصول و قواعدی برای حفظ سلامتی انسان و رستگاری او ارائه میدهد و برنامه زندگی‌اش را از آغاز شکلگیری تا رسیدن به روز رستاخیز، در ابعاد مختلف فردی ـ اجتماعی، در قالب وظایفی مثل رعایت بهداشت تغذیه، سلامتی جسمی، روحی و جنسی، تنظیم می‌کند و در اختیار جامعه بشری قرار میدهد.
واژه‌های اصلی: بهداشت، سلامت، اسلام، نظام.
مقدمه
قرآن و سنّت بر اهمیت و تأثیر بهداشت در زندگی دنیوی و اخروی اشاره فراوان دارد، برای نمونه میتوان به استناد، یکی از مصادیق آیه شریفه Gوَلاَ تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِF؛ (بقره/ 195) ضرورت رعایت بهداشت را برای پیشگیری از هلاکت استنباط کرد و چون مقدمه واجب، واجب است، رعایت بهداشت و پیشگیری از بیماریها برای حفظ جان مسلمانان واجب خواهد بود و اگر آگاهانه و از روی عمد در حفظ جان مسلمانان کوتاهی شود، کاری بسیار ناپسند و شایسته عقوبت خواهد بود.
اسلام چون سلامتی را نیاز اساسی و ضامن بقای نسل آدمی می‌داند، راه‌کارهای فراوانی برای حفظ و تأمین آن پیش روی بشر قرار میدهد. در آموزه‌های دینی به صدها رهنمود در زمینه تغذیه، خواب، آمیزش جنسی، کار و محیط برمیخوریم که پی کشاندن انسان به سوی سلامتی فردی می‌باشند. علاوه بر این، رهنمودهای فراوانی درباره سلامت روانی، روحی، خانوادگی، اجتماعی و... وجود دارد که گویای جامع نگری اسلام به موضوع سلامت می‌باشد.
در این نوشته ضمن طرح و تحقیق این موضوعات، مبانی، اصول و قواعد بهداشت و سلامتی، نظام بهداشتی اسلام تبیین و بررسی می‌گردد.
ادامه مطلب ...
دکتر غلامرضا نورمحمدی (عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران)
حجت‌الاسلام عباسعلی واشیان (دانشجوی دکتری قرآن، بهداشت و سلامت)
چکیده
امروزه عرصه مباحث میان رشتهای در علوم انسانی به برقراری رابطه‌ای تنگاتنگ بین عرصه‌های علمی گوناگون در رشته‌های مختلف سوق یافته است. عرصه‌ای که در آن رابطه‌ها، قلمروها، روش‌ها و راهبردها، عملکردها، فواید و... مورد بررسی و نقد قرار می‌گیرد. در این میان، شناخت منبع و مآخذ مرتبط با این علوم، رسیدن به اهداف مذکور را فراهم‌تر می نماید. در این نوشتار به یکی از این عرصه‌های علمی، یعنی منبع‌شناسی قرآن و بهداشت و سلامت، پرداخته شده است. در این راستا با معرفی کتاب‌ها، مقالات سعی بر فراهم نمودن شرایطی برای تحقیق پژوهشگران و استخراج مصادیق علمی و تفسیری و ... از زلال کلام الهی است.
کلید واژگان: قرآن، طب، بهداشت، سلامت، منبع شناسی.
ادامه مطلب ...