چهل حدیث از حضرت امام صادق (ع)

چهل حدیث از حضرت امام صادق (ع)

امام صادق علیه السلام به مردى فرمودند:

« انک قد جعلت طبیب لنفسک و بین لک الداء و عرفت آیة الصحة و دللت على الدواء، فانظر کیف قیامک تردها»

ترجمه: تو را طبیب خودت کرده اند و درد را هم برایت گفته اند و نشانه ى سلامتى را نیز به تو یاد داده اند و به دارو هم راهنمایى کرده اند، اکنون بنگر تا چگونه درباره ى آن رفتار کنی.

شرح – مجلسى ( ره) گوید: درد همان اخلاق زشت و گناهان کشنده است و نشانه ى سلامتى همان نشانه هایى ست که خدا و رسول و ائمه اطهار فرموده اند مانند آیات اول سوره مومنون و سایر آنچه در اوصاف مومنین و متقین گفته شده و دارو توبه و استغفار است و همچنین همنشینى با اخیار و پرهیز کردن از اشرار و زهد در دنیا و...

کافى/ جلد چهارم/ باب محاسبه

آثار قرآن خواندن خصوصا در جوانی

امام صادق علیه السلام فرمودند:

» من قرا القرآن فهو غنی و لا فقر بعده و الا ما به غنی »

هر که قرآن بخواند بی نیاز شود و نیازی پس از آن نیست( و اگر به قرآن بی نیاز نشود) هیچ چیز اورا بی نیاز نکند.

و نیز امام صادق فرمودند:

« من قرا القرآن و هو شاب مومن اختلط القرآن بلحمه و دمه و جعله الله عزوجل مع السفره الکرام البررة و کان قرآن حجیزا عنه یوم القیامة... »

دستور به خواندن قرآن از روی آن

حضرت صادق علیه السلام فرمودند:

« من قرا قرآن فی المصحف متع ببصره و خفف عن والدیه و ان کانا کافرین»

هرکه قرآن را از روی آن بخواند از دیدگان خود بهره مند شود و سبب سبک شدن عذاب پدر و مادرش گردد، اگرچه آن دو کافر باشند.

و نیز فرمودند:

« ثلاثة یشکون الی الله عز و جل: مسجد خراب لا یصلی فیه اهله و عالم بین جهال و مصحف معلق قد وقع علیه الغبار لا یقرا فیه. »

سه چیز است که بدرگاه خدای عزوجل شکایت کند:

مسجد ویرانی که اهلش در آن نماز نخوانند

و دانشمند و عالمی که میان نادان ها و جهال باشد

و قرآنی که گرد بر آن نشسته و کسی ان را نخواند.

اسحاق بن عمار گوید: بحضرت صادق علیه السلام عرض کردم: قربانت گردم من قرآن را حفظ دارم. آن را از حفظ بخوانم بهتر است یا از روی قرآن؟

فرمود: « بل اقراه و انظر فی المصحف فهو افضل اما علمت ان النظر فی المصحف عبادة؟ »

بلکه آن را بخوان و نگاه به قرآن کن که بهتر است. آیا ندانسته ای که نگاه کردن در قرآن عبادت است؟

اصول کافی / ج2 / « کتاب فضل القرآن » « باب قرآة القرآن فی المصحف» احادیث 1،3، 5

خطاب خداوند در قرآن

امام صادق علیه السلام فرمودند:

« نزل القرآن بایاک اعنی و اسمعی یا جاره »

قرآن مانند این ضربالمثل عربی نازل شده: به تو می گویم ولی ای همسایه تو گوش کن. ( نظیر این ضرب المثل در زبان فارسی : به در می گویم که دیوار بشوند)

و در روایت دیگری می فرماید:

« معناه ما عاتب الله عزوجل به علی نبیه فهو یعنی به ما قد مضی فی القرآن مثل قوله : { و لولا ان ثبتناک لقد کدت ترکن الیهم شیئا قلیلا} عنی بذلک غیره »

معنای آن اینست ( معنای حدیث قبل) که هرچه خدای عزوجل به پیامبرش صلی الله علیه و آله عتاب فرموده مقصود از آن دیگران است. مانند گفتار خداوند : { سوره اسرا آیه 74 – اگر نبود که ما تو را استوار داشتیم نزدیک بود کج شوی به سوی ایشان } و با این کلام غیر او را قصد کرده است.

اصول کافی / ج2 / « کتاب فضل القرآن » « باب نوادر » حدیث 14

معناى قرآن و فرقان

از امام صادق علیه السلام پرسیده شد: قرآن و فرقان دو چیزند( دو معنی دارند) یا یک چیزند؟ فرمود:

« القرآن جملة الکتاب و الفرقان المحکم الواجب العمل به »

قرآن همه ی کتاب است و فرقان همان قسمت محکم آن است که عمل به آن واجب است.

اصول کافی / ج2 / « کتاب فضل القرآن » « باب نوادر » حدیث 1

پیامد قرآن خواندن و عمل نکردن به آن

عمل به آیات قرآن

امام صادق علیه السلام مى‌فرماید:

«رب تالى القرآن و القرآن یلعنه».(1)چه بسا تلاوت کنندة قرآن که قرآن لعنتش مى‌کند

وقتى از حضرت سئوال شد آنان کیانند فرمود: کسانى که قرآن را مى‌خوانند اما به آن عمل نمى‌کنند

همچنین مى‌فرماید: «من قراء القرآن من هذه الامه ثم دخل النار فهو ممن کان یتخذ بآیات الله هزوا». (2)کسى که قرآن رابخواندولى به آن عمل نکندبه آتش دوزخ دچار خواهد شد چرا که گوئى در دنیا به تمسخر قرآن مشغول بوده است.

1 ـ بحارالانوارجلد11ص223

2 ـ جامع‌الاخبار ص 56.

سه ویژگی لازم برای قاری قرآن

امام صادق علیه السلام می فرماید: «قاری قرآن به سه چیز نیاز دارد: دلی خاشع، بدنی فارغ، جایی خالی، و چون دل او برای خدا خاشع گردید شیطان رجیم از او گریزان خواهد شد.»

تفسیر نورالثقلین، ج3، ص.85

حق تلاوت آیات

امام صادق علیه السلام درباره حق تلاوت آیات می فرماید: آیات آن را با دقت بخوانند، حقایق آن را درک کنند و به احکام آن عمل نمایند، به وعده های آن امیدوار، و از وعیدهای آن ترسان باشند، از داستان های آن عبرت گیرند، به اوامرش گردن نهند و نواهی آن را بپذیرند، به خدا قسم منظور حفظ کردن آیات و خواندن حروف و تلاوت سوره ها، یادگرفتن اعشار و اخماس* آن نیست.»

ارشاد دیلمی، نقل از تفسیر نمونه، ج1، ص.431

هر روز 50 ایه از قرآن

امام صادق علیه السلام می فرماید:

قرآن عهدنامه خدا برای مردم است. شایسته است که انسان مسلمان به آن عهدنامه نگاه کند و در هر روز پنجاه آیه بخواند.

هشدار در مورد قانع شدن به نحو

امام صادق‏علیه السلام مى‏فرماید:

«من إنْهَمَکَ فِى‏طَلَبِ النَّحْوِ، سُلِبَ الْخُشُوعُ‏»

کسى که تمام کوشش خود را در راه طلب نحو صرف کند، از خشوع محروم مى‏شود.

مستدرک الوسائل، ج 4، ص 279، مؤسّسة آل‏البیت.

آگاهى به معناى آیات‏ و هشدار در مورد ترک تدبر در قرآن

امام صادق‏علیه السلام مى‏فرماید:

«ألْمُقْرِى‏ءُ بِلاعِلْمٍ کَالْمُعْجِبِ بِلامالٍ وَلامُلْکٍ‏»

قرائت کننده بدون علم و آگاهى، مثل کسى است که بدون مال و ملک از خود راضى باشد.

مستدرک الوسائل، ج 4، ص 252، مؤسّسة آل‏البیت.

و همچنین از امام صادق‏علیه السلام نقل شده است که فرمود:

اى مفضّل! اگر شیعیان ما در قرآن تدبّر مى‏کردند، در فضیلت ما شک نمى‏نمودند.

بحارالانوار، ج 53، ص 26.

کیفیت خواندن قرآن

امام صادق‏علیه السلام مى‏فرماید:

« إنَّ القُرآنَ لایُقرَأُ هَذْرَمَةً وَلکِنْ یُرَتَّلُ تَرْتیلاً فَإذا مَرَرْتَ بِآیَةٍ فیها ذِکْرُ الجَنَّةِ فَقِفْ عِنْدَها وَسَلِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ الْجَنَّةَ وَ إذا مَرَرْتَ بِآیَةٍ فیها ذِکْرُ النَّارِ فَقِفْ عِنْدَها وَ تَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ »

هر آینه قرآن با سرعت و شتاب نباید خوانده شود و باید هموار و شمرده و با آهنگ خوش خوانده شود و هرگاه به آیه‏اى که در آن نام بهشت برده شده است، گذر کنى آنجا بایست و از خداى عزّوجلّ، بهشت را بخواه و چون به آیه‏اى که در آن ذکر دوزخ است، گذر کنى نزد آن نیز توقّف کن و از دوزخ به خدا پناه ببر.

اصول کافى، ج 4، ص 422.

قرآن چگونه کتابی ست؟

امام صادق‏ علیه السلام مى‏فرماید:

«إنَّ هذَالقُرآنِ فیهِ مَنارُالهُدى‏ وَ مَصابیحُ الدُّجى‏ فَلْیَجُلْ جالٍ بَصَرَهُ وِ نَفْتَحُ لِلضِّیاءِ، نَظَرَهُ فَإنَّ التَّفَکَّرَ حَیاةُ قلْبِ الْبَصیرِ کَما یَمْشیِ الْمُسْتَنیرُ فِى‏الظُّلُماتِ بِالنُّورِ»

همانا قرآن (کتابى) است که در آن جایگاه نور هدایت و چراغ‏هاى شب تار است. پس شخص تیزبین باید که در آن دقّت نظر کند و براى پرتوش نظر خویش را بگشاید. زیرا که اندیشه کردن، زندگانى و مایه حیات قلب بینا است. چنانکه آنکه جویاى روشنایى است، در تاریکى‏ها به سبب نور راه پیماید.

اصول کافى، ج 4، ص 400، انتشارات علمیه اسلامیه.

حفظ قرآن با مشقت

امام صادق علیه السلام فرمودند:

«اى الذى یعالج القرآن و یحفظه بمشقه منه و قله حفظ له اجران»

کسى که قرآن را با مشقت و تحمل سختى حفظ مى‌کند، دو اجر در پیش دارد یکى اجر نفس کار است و دیگرى اجر توفیق عمل …

اصول کافى ج 2 ص 606.

ارتقاء سطح دانش و معرفت کودک

امام صادق علیه‏السلام به جمیل‏بن ‏درّاج فرمودند:

"بَادِرُوا اَحدَاثَکُم بِالحَدِیثِ قَبلَ اَن تَسبِقَکُم اِلَیهِم المُرجِئَةُ"؛

فرزندانتان را با کلام [ما] آشنا کنید پیش از آن که مرجئه (و دیگر فرقه‏هاى منحرف عقیدتى) بر شما سبقت بگیرند [ و آنان را منحرف سازند]

فروع کافى، ج2، ص94. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

آموزش‏هاى دینى و تقویت مبانى اعتقادى کودک

امام صادق علیه‏السلام مى‏فرمایند:

هنگامى که کودک به سه سالگى رسید لا اله الا اللّه را به او بیاموزید و او را رها کنید (همین مقدار کافى است).

وقتى هفت ماه دیگر گذشت محمد رسول اللّه (صلى ‏الله ‏علیه ‏و آله) را به او آموزش دهید و سپس او را رها کنید تا چهار ساله شود. آن‏گاه صلوات فرستادن را به او بیاموزید.

در پنج سالگى به او سمت راست و چپ را آموزش دهید و قبله را نشان او داده و بگویید سجده کند.

آن‏گاه او را تا شش سالگى واگذارید. فقط پیش روى او نماز بخوانید و رکوع و سجود را یادش دهید تا هفت سالش هم تمام شود.

وقتى هفت سالگى را پشت سر گذاشت، وضو ساختن را به او تعلیم دهید و به او بگویید نماز بخواند، تا هنگامى که نه ساله شد وضو و نماز را به نیکى آموخته باشد.

و هنگامى که آن‏ دو را به خوبى یاد گرفت خدا پدر و مادر او را به خاطر این آموزش‏شان خواهد آمرزید.

وسائل‏الشیعة، ج15، ص193. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

دختران و پسران

امام صادق علیه‏السلام فرمود:

"البَنَاتُ حَسَنَاتٌ وَ البَنُونُ نِعمَةٌ وَ اِنَّما یُثَابُ عَلَى الحَسَنَاتِ و یُسألُ عَنِ النِعمَةِ"؛

دختران نیکى و پسران نعمت‏اند و همانا بر نیکى‏ها پاداش داده و از نعمت‏ها سؤال مى‏شود.

اسلام با در نظر داشتن روحیات لطیف دختر، به والدین دستور داده که در برخى از رفتارهاى خانوادگى مانند تقسیم هدایا، دختران را مقدم شمارند.

وسائل‏الشیعة، ج15، ص104؛ فروع کافى، ج2، ص82. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

ضرورت مهرورزى و توجه به عواطف کودکانه

امام صادق علیه‏السلام فرموده‏اند:

"اِنَّ اللّه لَیَرحَمُ العَبدُ لِشِدَّةِ حُبِّهِ لِوَلَدِه"؛

همانا پروردگار بنده‏اش را به دلیل زیادى مهرورزى نسبت به کودک خود مى‏بخشاید.

وسائل‏الشیعة، ج21، ص483. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

تقسیم بندی دوران زندگی فرزندان پسر

از امام صادق(ع) روایت شده است:

الغلام یلعب سبع سنین و یتعلم الکتاب سبع سنین و یتعلم الحلال و الحرام سبع سنین؛

فرزند پسر هفت سال بازى مى‏کند و هفت سال قرآن مى‏آموزد و هفت سال حلال و حرام را یاد مى‏گیرد.

المحجة البیضاء، ج ۳، ص ۱۲۱.

تربیت فرزند در هفت سال اول دوم و سوم

امام صادق علیه السلام فرموده اند:

« دع یلعب سبع سنین و یودب سبع سنین و الزمة نفسک سبع سنین »

فرزند خود را در هفت سال آزاد بگذار تا بازی کند و هفت سال او را با آداب و روش های مفید تربیت کن و در هفت سال سوم مانند یک رفیق صمیمی مصاحب و ملازمش باش.

وسائل / ج 5 / ص 125 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

* در این حدیث امام صادق علیه السلام احترام و اکرام نوجوانان را با کلمه « ملازمت » با اولیایشان بیان نموده است. اولیا تا قبل از بلوغ بر فرزندان خود حکومت می کنند ولی از آغاز 15 سالگی موظفند به شخصیت آنان احترام بگزارند و به جای فرمان دادن، رفیق صمیمی و مصاحب باصفای آنان باشند.

نوجوانی که مورد تکریم پدر و مادر است در شورای خانواده شرکت می کند و به نظراتش ترتیب اثر داده می شود، نوجوانی که پدرش با وی مانند یک رفیق صمیمی رفتار می کند و خلاصه شخصیتش همواره گرامی شمرده می شود، کوشش می کند خود را به پستی آلوده نکندو رفتارش شایسته ی این تکریم باشد.

تغذیه مادر و تاثیر روی فرزند

" امام صادق " علیه السلام فرمودند :

" به زنان خویش دردوران نفاس شان خرمای برنی بخورانید تا اولاد شما خوب وزیبا شوند. "(1)

و فرمودند زن بارداری که به بخورد فرزندش خوشبو و سپیدرو می گردد.(2)

1 - " کتاب مکارم اخلاق " , ج 1 , ص 193 و 192

2 - " فروغ کافی " ج6

به نقل از مقاله نقش خانواده در تربیت کودک/ تهیه و تدوین : اعظم احمد زاده

فرزند صالح

امام ‏صادق علیه‏السلام فرمودند:

"مِیرَاثُ اللّهِ مِن عَبدِهِ المُؤمِنِ الوَلَدُ الصَّالِحِ...؛

میراث خداوند به بنده مؤمنش فرزند صالح است

وسائل الشیعة، ج15، ص97. به نقل از مرکز نشر اعتقادات

حقوق پدر و مادر و حقوق فرزند

امام صادق علیه السلام فرموده اند:

« یجب الوالدین علی الولد ثلاثة اشیاء : شکرهما علی کل حال، و طاعتهما فیما یامرانه و ینهیانه عنه فی غیر معصیة الله و نصیحتهما فی السر و العلانیة و تجب للولد علی والده ثلاث خصال: اختیاره لوالدته و تحسین اسمه و المبالغة فی تادیبه »

پدر و مادر را بر فرزند سه حق است: شکر آنان در هر حال، اطاعتشان در هر امر و نهی که معصیت خدا نباشد و خیرخواهی برای آنها در نهان و عیان و فرزند را بر پدر سه حق است: مادر خوب انتخاب کردن، نام نیکو نهادن و پرورش خوب دادن

تحف العقول، ص 337 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

سریع ترین عبادت برای رسیدن به خشنودی خداوند

امام صادق علیه السلام فرموده اند:

« بر الوالدین من حسن معرفة العبد بالله تعالی اذ لا عبادة اسرع بلوغا بصاحبها الی رضی الله تعالی من بر الوالدین المسلمین لوجه الله تعالی»

حسن سلوک نیکی به والدین از حسن شناخت و معرفت عبد به خداوند تعالی است، چرا که هیچ عبادتی انسان را به سرعت نیکی به پدر و مادر به خشنودی خداوند تعالی نمی رساند آن هم احسانی که محض تحصیل رضای پروردگار باشد.

مستدرک، ج 15، ص 198 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

مورد لعن

امام جعفر صادق علیه السلام فرموده اند:

« ملعون قاطح رحم، ملعون من ضرب والده و والدته »

آن کس که قطع رحم کند ملعون است و آن کس که پدر و مادر خود را بزند ملعون و از رحمت الهی بی بهره است.

بحار، ج71، ص 85 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

بهترین اعمال

امام صادق علیه السلام فرموده اند:

« افضل الاعمال : الصلوة لوقتها و بر الوالدین و الجهاد فی سبیل الله»

بهترین اعمال به جا آوردن نماز است در وقت آن و نیکی کردن به والدین و جهاد در راه خداست.

تحف العقول، ص 238 به نقل از رساله حقوق امام سجاد علیه السلام شرح نراقی

حقی که زن بر شوهرش دارد

امام صادق علیه السلام درمورد حقی که زن بر شوهرش دارد فرمود:

حق زن بر شوهر، غذا دادن، لباس پوشاندن، با او خوشرفتاری کردن و رو ترش نکردن است اگر مردی چنین رفتاری نماید، وظیفه شرعی خود را در ازای حقوق همسرش به انجام رسانیده است.

بحار ج 104 ص 151 به نقل از رساله امام سجاد علیه السلام، شرح نراقی

نعمت همسر شایسته

حضرت صادق علیه السلام فرمود:

«در دنیا چیزى بهتر از همسرشایسته وجود ندارد. زنیکه شوهرش از دیدار او مسرور و شاد گردد »

بحار ج 103 ص 217. به نقل از کتاب همسرداری /ابراهیم امینى

اخلاق پیامبر گونه

امام صادق علیه السلام فرمود:

یکى از اخلاق پیمبران اینست که نسبت‏به‏همسرانشان محبت دارند

بحار جلد 103 ص 236 به نقل از کتاب همسرداری /ابراهیم امینى

اظهار محبت

حضرت صادق علیه السلام فرمود:

هر کس از دوستان ما باشد به‏همسرش بیشتر اظهار محبت مى کند

بحار جلد 103 ص 223 به نقل از کتاب همسرداری /ابراهیم امینى

همسرانتان را دوست ‏بدارید

امام صادق علیه السلام فرمود:

زن از مرد آفریده شده و تمام‏توجهش به سوى مردها معطوف میباشد.پس همسرانتان را دوست ‏بدارید

بحار جلد 103 ص 226 به نقل از کتاب همسرداری /ابراهیم امینى

خوشبختی و سعادت در گرو احترام به همسر

امام صادق علیه السلام فرمود:

هر زنى که از شوهرش احترام کند وآزارش نرساند خوشبخت و سعادتمند خواهد بود

بحار ج 103 ص 253. به نقل از کتاب همسرداری /ابراهیم امینى

یک زوج نمونه

امام صادق علیه السلام فرموده اند:

« کان امیرالمومنین علیه السلام یحتطب و یسقی و یکنس و کانت فاطمة تطحن و تعجن و تخبز»

امیرالمومنین علیه السلام در خانه به کارهای مشکل می پرداخت هیزم جمع آوری می کرد، آب به منزل می آورد و جارو و نظافت منزل را بعهده داشت و فاطمه زهرا سلام الله علیها گندم را با آسیاب دستی آرد می کرد و خمیر می کرد و نان می پخت.

بحار ج 43 ص 151 / به نقل از رساله امام سجاد علیه السلام، شرح نراقی

با عمل کردن خودتان مردم را به خیر دعوت کنید

امام صادق علیه السلام فرموده اند:

کونوا دعاة للناس بغیر السنتکم لیروا منکم الورع و الاجتهاد و الصلوة و الخیر فان ذلک داعیه

دعوت کننده ی مردم باشید با غیر زبانهایتان ( با اعمالتان) تا ببینند از شما ورع و اجتهاد و نماز و خیر را، پس آن ( انجام دادن اعمال خود بهترین) دعوت کننده ی اوست.

وسائل،ج 11، ص 194 به نقل از الحیاة

آیا امر به معروف و نهی از منکر بر همه واجب است؟

از امام صادق علیه السلام سوال شد آیا امر به معروف و نهی از منکر بر همه واجب است؟

امام صادق علیه السلام فرمودند:

انما هو علی القوی المطاع العالم بالمعروف من المنکر، لا علی الضعفة الذین لا یهتدون سبیلا

این کار بر شخصی واجب است که مورد احترام و اطاعت دیگران باشد و نسبت به تشخیص معروف از منکر عالم باشد، نه بر ضعیفی که خود در انتخاب راه متحیرند.

بحار ج 97 ص 93 به نقل از میزان

یک مثال از نتیجه ی ترک امر به معروف و نهی از منکر

امام صادق علیه السلام به یکی از یارانشان فرمودند:

اگر شما دور بنی عباس را نمی گرفتید آنها ما را خانه نشین نمی کردند سکوت شما ما را خانه نشین کرد.

وسائل / ج 12 / ص 144 به نقل از کتاب امر به معروف و نهی از منکر / محسن قرائتی

اعلام دشمنی با خدا !